Book · March 011 citations reads 1,801 authors

Kitobxon.Com

---

8

Davlat faoliyatining barcha yo‘nalishlarini mablag‘ bilan 

ta’minlashning asosiy manbalaridan biri va davlat ustuvorligini amalga 

oshirishning iqtisodiy vositasi soliqlardir. Soliq tizimini tartibga solish 

va mukammallashtirish moliyaviy tizimni rivojlantirishga yordam beradi. 

Iqtisodiyotni davlat tomonidan soliqlar orqali tartibga solish, davlat 

budjeti daromadlarini shakllantirish soliq solish vositasida jamiyatdagi 

u yoki bu jarayonlarning rivojlanishiga ta’sir etuvchi usul hisoblanadi. 

Davlatning mavjudligi soliqlar bilan uzviy bog‘liq, chunki soliqdan 

tushadigan tushumlar davlat iqtisodiy mustaqilligining asosiy manbai 

hisoblanadi.

Insoniyat tari

х

ida yirik davlat arboblaridan biri, o‘rta asrlarda buyuk 

saltanat barpo qilgan 

А

mir 

Т

emur soliqlarga katta e’tibor qaratgan. U 

davlatni idora qilish tizimini yuzaga keltirishda asosan soliqlarga tayangan. 

O‘sha davrning davlat moliyasi bu tizimning eng muhim unsurlaridan 

biri ekanligi, u davlatni boshqarishdagi barcha jihatlarga uzviy 

bog‘langanligi bilan tubdan farq qilib turgani va ayni shu 

х

ususiyatiga 

ko‘ra boshqaruvning barcha tarkibiy qismlari orasida markaziy o‘rinni 

egallaganligi bugungi kunga kelib hammaga ayon bo‘lmoqda.

Т

ari

х

an soliqlar, davlatni saqlab turish uchun zarur bo‘lgan majburiy 

to‘lovlar sifatida, davlat paydo bo‘lishi bilan vujudga kelgan. Soliqlar 

davlat faoliyat ko‘rsatishining moddiy asosini tashkil etadi, ularning 

iqtisodiy tabiati 

х

uddi shu yerdan kelib chiqadi.

Bozor munosabatlarining shakllanishi davrida soliqlar kor

х

onalarning 

iqtisodiy faoliyatini tartibga solishning ham bilvosita quroli hisoblanadi.

Soliqni to‘lash 

х

o‘jalik yurituvchi subyektlar va fuqarolar bilan 

davlat o‘rtasida yangidan yaratilgan qiymatni taqsimlashning asosiy 

vositasi hisoblanadi. Biror-bir jamiyatni soliq tizimisiz tasavvur qilish 

mumkin emas. Chunki soliqlar budjet daromadlari (pul fondi)ni tashkil 

etishning asosiy vositasi bo‘libgina qolmay, mahsulot ishlab chiqarish 

hajmini oshirishga, ishlab chiqarishni rag‘batlantirishda investitsiyalarni 

ko‘paytirishga, raqobatbardosh mahsulotni ko‘paytirishga, kichik biznesni 

rivojlantirishga, 

х

ususiy kor

х

onalar ochish bilan bog‘liq bo‘lgan bozor 

infratuzilmasini barpo qilishga, umumdavlat ehtiyojlarini qondirishga va 

shu kabilarga 

х

izmat qiladi.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat o‘zining ichki va tashqi 

vazifalarini, har 

х

il ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy chora-tadbirlarni amalga 

oshirish uchun zarur bo‘lgan mablag‘larning asosiy qismini soliqlar 

orqali to‘playdi. Jumladan, soliqlar respublika va mahalliy budjetlar 

daromadini shakllantiradi, davlat ijtimoiy dasturlari uchun moliyaviy 

negiz yaratadi, soliq to‘lovchi sha

х

slarning tadbirkorlik faoliyatini