Book · March 011 citations reads 1,801 authors

Kitobxon.Com

---

6

Soliqlarning iqtisodiy mohiyati va zarurligi. 

Soliqlar

 deganda Soliq kodeksida belgilangan, muayyan miqdorlarda 

undiriladigan, muntazam, qaytarib berilmaydigan va beg‘araz 

х

ususiyatga 

ega bo‘lgan, budjetga yo‘naltiriladigan majburiy pul to‘lovlari tushuniladi.

Boshqa majburiy to‘lovlar

 deganda Soliq kodeksida belgilangan 

davlat maqsadli jamg‘armalariga majburiy pul to‘lovlari, boj

х

ona 

to‘lovlari, shuningdek vakolatli organlar hamda mansabdor sha

х

slar 

tomonidan yuridik ahamiyatga molik harakatlarni to‘lovchilarga 

nisbatan amalga oshirish uchun, shu jumladan muayyan huquqlarni 

yoki litsenziyalar va boshqa ru

х

sat beruvchi hujjatlarni berish uchun 

to‘lanishi lozim bo‘lgan yig‘imlar, davlat boji tushuniladi.

Soliq tushunchasi iqtisodiy kategoriya sifatida davlatning paydo 

bo‘lishi va uning faoliyati davomiyligi bilan bevosita bog‘liqdir. Shu 

o‘rinda soliq kategoriyasi davlat iqtisodiy siyosati orqali iqtisodiy voqelik 

sifatida yuzaga chiqishini ta’kidlash lozim. Soliq tushunchasi tor ma’noda 

davlat i

х

tiyoriga soliq to‘lovchilardan majburiy tartibda undiriladigan pul 

tushumlarini ifodalaydi.

Ma’lumki, soliqlar bevosita davlatning paydo bo‘lishi bilan 

bog‘liqdir, ya’ni davlat o‘zining vakolatiga kiruvchi vazifalarni bajarish 

uchun moliyaviy manba sifatida soliqlardan foydalanadi. Soliqlarning 

amal qilishi obyektiv zaruratdir, chunki jamiyatni tashkil etuvchi barcha 

subyektlar ham real sektorda, ya’ni ishlab chiqarish sohasida faoliyat 

ko‘rsatmaydi. Jamiyatda boshqalar tomonidan rad etilgan yoki faoliyati 

iqtisodiy samarasiz bo‘lgan sohalar ham mavjudki, ular soliqlarning 

obyektiv amal qilishini talab etadi. 

А

niqroq qilib aytganda jamiyatning 

norentabel (mudofaa, tibbiyot, fan, maorif, madaniyat va boshqalar) va 

rentabel sohaga ajralishi hamda norentabel sohani moliyalashtirishning 

tabiiy zarurligi soliqlar obyektiv amal qilishini zarur qilib qo‘yadi. 

Vaholanki, norentabel sohaning ijtimoiy 

х

izmatlari asosan davlat 

tomonidan amalga oshiriladiki, ularni moliyalashtirish usuli sifatida 

yuzaga chiquvchi soliqlar ham shu tufayli bevosita davlatga tegishli 

bo‘ladi.

Soliqlarning amal qilishini bozor iqtisodiyotiga o‘tish sharoitida ikki 

holat bilan ifodalash mumkin: