Bolalar adabiyoti o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

             Muhammad Sharif
            Gulxaniy
Gulxaniy XVIII  asrning oxiri va XIX asrning boshlarida yashab
ijod etgan o‘zbek adabiyotining ko‘zga ko‘ringan vakillaridan biridir.
Shoirning asli ism-sharifi Muhammad Sharif bo‘lib, Gulxaniy uning
taxallusidir. Gulxaniy Jur’at taxallusi bilan ham asarlar bitgan.
Asli Qorategindan bo‘lgan Gulxaniy yashash, tirikchilik o‘tkazish
uchun Farg‘ona va Namanganda odamlarning yumushini bajarib
yashashga majbur bo‘ladi. Qo‘qonga kelib, go‘laxlik qiladi, saroyda
navkar bo‘lib xizmat qiladi. Hayoti musibatli bo‘lgan, qashshoqlik
bilan kun kechirgan Gulxaniy zamonasidagi adolatsizliklardan, ayrim
amaldorlarning insofsizligidan shikoyat qiluvchi she’rlar yozdi. Undan
bir necha g‘azal hamda „Zarbulmasal“ asari bizgacha yetib kelgan.
O‘z davrining mutafakkiri bo‘lgan shoir „Zarbulmasal“da axloq-
odob va tarbiya masalasiga katta ahamiyat bergan. Zarbulmasal — maqol
demak. Shoir bu asariga to‘rt yuzga yaqin maqol va matallarni singdirgan.
„Zarbulmasal“dagi maqol va matallar o‘quvchilarni hushyorlikka,
aqlli, mulohazali bo‘lishga, o‘z kasbini sevishga, andishalikka chorlab,
farosatsizlikka qarshi kurashga o‘rgatadi.
„Zarbulmasal“da o‘nga yaqin masal namunalari ham bor. Shoir
bu masallarda yo‘qsil oilalarning ayanchli ahvolini („Tuya bilan
bo‘taloq“) uqtirib, qo‘lidan kelmagan ishlarga qo‘l urib sharmanda
bo‘ladigan, betayin kimsalarni („Maymun bilan Najjor“) hajv
qamchisi bilan savalaydi.