Биринчи бўлим. Фалсафанинг моҳияти, ривожланишининг асосий босқичлари ва йўналиши фалсафа: унинг предмети, мазмуни ва жамиятдаги

Фалсафа ва фаннинг умумий жиҳатлари шундаки, улар: 
-аввало ақлга таянади ва оқилона билимни яратишга ҳаракат қилади; 
-ўрганилаётган объектлар ва ҳодисаларнинг қонунлари ва қонуниятларини 
аниқлашга қараб мўлжал олади; 
-категориялар аппаратини (ўз тилини) яратади, ўзлари илгари сурган 
қоидаларни асослайди, уларга далил-исбот келтиради ва яхлит тизимларни 
яратишга ҳаракат қилади. 

---

Фалсафа ва фан ўртасидаги фарқ шунда намоён бўладики: 
фалсафа доим у ёки бу файласуф номи билан боғланади, бунда унинг 
ғоялари, асарлари бўлиши ва уларга бошқа файласуфлар қўшилиши ёки 
қўшилмаслигига боғлиқ бўлмаслиги мумкин. Фан эса, моҳият эътибори билан, 
жамоа меҳнати маҳсулидир; 
-фалсафада (муайян фанлардан фарқли ўлароқ) ягона тил ва ягона тизим 
мавжуд эмас. Бу ерда фикрлар ранг-баранглиги меъёр саналади. Фанда эса 
монизм ҳукм суради, чунки ҳеч бўлмаса фаннинг у ёки бу муайян 
соҳасидаги асосий тамойиллар, қонунлар ва категориялар тизими (тил)га 
нисбатан ёндашувлар бирлиги албатта мавжуд бўлади; 
-фалсафа илмий билимлар ва далиллардан кенг фойдаланади, бироқ унинг 
узил-кесил хулосалари ишончли деб ҳисобланиши мумкин эмас, зеро улар 
асосан файласуфларнинг субъектив фикрлари ва мулоҳазаларига 
асосланади. Фан эса моҳият эътибори билан исботланган ва синашта 
билимлар олишга ҳаракат қилади, бунда олинган билимларни текшириш ёки 
рад этиш имкониятининг мавжудлиги бу билимлар ҳақиқийлиги ва илмий 
жиҳатдан асослилигининг муқаррар шарти ҳисобланади; 
-фалсафий билимларни тажрибада синаш мумкин эмас (акс ҳолда улар 
илмий билимларга айланади); 
-фалсафа аниқ прогноз бера олмайди, яъни у ишончли билимларни 
келажакка татбиқ этишга қодир эмас, зеро унда бундай билимлар йўқ. 
Айрим файласуф фалсафий қарашларнинг муайян тизими ёрдамида фақат 
башорат қилиши мумкин, лекин у олим каби прогноз қилиш ёки 
моделлаштиришга қодир эмас.
Фалсафага миллийлик хос, фан эса жамоа меҳнати маҳсули сифатида
дунёвий аҳамиятга эга.