Биогеография фанидан I курс 1 семестр 5140500 – “География ва иқтисодий билим асослари”учун

8sinf. Vol’framitlar.
Vol’framit – (FeMn)(WO
4
) monoklinal 
singoniyali vol’fram rudasi. Sheelit – CaWO
4
– elektritexnikada 
ishlatiladigan vol’fram metali uchun ruda. O’zbekistonda Zirabuloq, Nurota 
tog’larida zaxiralari mavjud.
9-sinf. Nitratlar. 
Nitratlar – HNO
4
kislota tabiiy tuzlarisuvda oson 
eriydi, yer po’stida kam tarqalgan. Biogen o’l bilan hosil bo’ladi. 
Na NO
3 
- Chili silitrasi, 
K NO
3
– O’rta Osiyo silitrasi. 
Yerni yumshatishda kaliyli va natriyli o’g’itlar uchun muxim 
xomashyo. 
10-sinf. Slikatlar. 
Juda murakkab kon zanjirli kristal panjara hosil 
qiluvchi slikatlar kremniyning bir ioni bilan kislorodning to’rt ioni 
bog’langan bo’ladi. 800 ta mineral kiradi. A E Fersmanhisobiga ko’ra yer 
po’stining 75%i slikatlardan tashkil topgan. 

---

5
 – 
Amaliy labaratorya ishi. 
 
Tog’ jinslari – petrografiya asoslarini organish. 
 
Yer po’sti har xil tog’ jinslaridan tuzilgan, tog’ jinslari o’z navbatida 
mineral agregatlaridan iborat. 
Tog’ jinslarining tarkibi, tuzilishi, yer po’stida yotish sharoitlari , yer 
yuzasidagi yoki yer po’stidagi geologic jarayonlar bilan bog’liqdir. Tog’ jinsi 
umumiy tushuncha, har qanday tabiiy birikma tog’ jinsi. Minerallar esa tog’ 
jinsining aniq ifodasi. Minerallarni mineralogiya fani o’rgansa, tog’ jinslarini 
petrologiya fani organadi.
Sh Shorahmedov, A M Qodirov – Umuimy va tarixiy geologiyadan 
labaratoriya mashg’ulotlari uchun qo’llanma. Toshkent “O’qituvchi” 1988. 
ushbu adabiyotning ikkinchi qism – tog; jinslari haqida umumiy tushuncha, 
52-betdan boshlab quidagi masalalar mashg’ulot davomida mulohaza 
qilinadi. 
-
tog’ jinslarining paydo b’lishi, cho’kindi, magmatik, metamorfik 
jinslarga o’linishi, monomineral va polimineral tushunchalari; 
-
magmatik jinslar, ularning intruzif – yer ostida yotuvchi jinslar, yer 
ustida qotuvchi jinslar – effuzif jinslarga bo’linishi; 
-
magma tarkibida kremnozyom borligiga ko’ra – 1.Nordon magmatik 
jinslar, kremnozyom 65-75%. 2. O’rtacha magmatik jinslar – 
kremnezyom 52-65%. 3. Asosiy magmatik jinslar tarkibida 42-52% 
va Ota asosiy (ultraasosiy) magmatik jinslarga bolinishi aniqlanadi. 
Magmatik jinslarning intruzialarini yer ostida yotish shakllari - shtok, 
lakkolit, dayka, batolit, bismalit, fanolitlarni koz oldiga keltirish uchun ularni 
chizmalarini tahlil etish (57-65 betlarni mustaqil o’qib o’rganish). 65-68 
betlar – effuzif jinslar, qoplamlar, oqmalarni o’rganish. 69-79 betlar 
magmatik jinslar strukturasi va teksturasini o’rganish. 79-89 betlar
magmatik inslar fizik xossalarini o’rganish. Nordon, o’rta, asosiy va ultra 
asosiy ta’rifini o’rganish.(84-104 betlar) ular ilan foydali qazilma konlarini 
o’rganish.
Uyga vazifa – xaritalarni tuzish, 105-131 betlar cho’kindi jinslar hosil 
bo’lishi, muhim belgilari. 106 bet 34-rasmni chizib tahlil etish. Organik 
birikmalar 132-bet. 
Uyga mustaqil ish – O’zbekistonning ko’mir, neft, tuz konlarini 
O’zbekiston alasidan foydalanib o’rganish. Metamorfik tog’ jinslari (134-
142) hosil bo’lishi, metamorfizm omillari, kataklast, relikt strukturalarni 
organish, tekistura ularning turlariga alohida ahamiyat berish. 
142-betdan boshlab154-betgacha metamorfik jinslar va metamorfizm 
bilan bog’liq foydali qazilmalarni o’rganish. 

---