|
BIOKIMYOVIY USULLARI
Biokimyoviy tozalash usulining mohiyati va faol loyqa tarkibi
Biokimyoviy tozalash usullari maishiy-xo‘jalik va sanoat oqova suvlarini erigan organik va anorganik moddalar (vodorod sulfid, sulfidlar, ammiak, nitritlar) dan tozalashda qo‘1laniladi. Toza- lash jarayoni mikroorganizmlarning ushbu moddalarni o‘z hayoti faoliyatida ozuqa sifatida foydalanishiga asoslangan, chunki or- ganik moddalar mikroorganizmlar uchun uglerod manbayi hisob- lanadi.
Mikroorganizmlar organik moddalar bilan ta’sirlashib, ularni qisman parchalaydi, suv, uglerod dioksidi, nitrit, sulfat ionlari va boshqa moddalarga aylantiradi. Organik moddalarning qolgan qismi biomassa hOsil qilishga sar0anadi. Organik moddalarning par- chalanishi bfokirnyoviy oksidlanish deb ataladi.
Biokimyoviy ko ’rsatkichlar. Biokimyoviy tozalashga berila- yotgan oqova suvlar KBBE va KBKE kattaliklari bilan tavsiflanadi. KBBE — kislorodga bo‘1gan biokimyoviy ehtiyoj, ya’ni ma’1um vaqt (2, 5, 8, 10, 20 sutka) davomida organik moddalarni biokimyoviy oksidlanishi uchun sarflangan kislorod miqdori. Masa- lan, KBBES — 5 sutka davomida kislorodga bo‘1gan kimyoviy ehti-
yoj, KBBEt„.„ — nitrolash jarayoni boshlangunga qadar kis-
lorodga bo‘lgan to‘liq biokimyoviy ehtiyoj. KBKE — kislorodga
bo‘lgan kimyoviy ehtiyoj, ya’ni suv tarkibidagi barcha qayta- ruvchilarning oksidlanishi uchun zarur bo‘lgan oksidlovchining miqdoriga ekvivalent bo‘1gan kislorod miqdori. Ushbu ko‘rsatkichlar 1 mg modda uchun O, ning mg miqdorlarida ifodalanadi.
Mikroorganizmlarning faolligi deganda oqova suv tarkibidagi organik moddalarni parehalash bilan bog‘liq bo‘lgan biokimyoviy faoliyat tushuniladi.
Biokimyoviy oksidlanish KBBE„„i /KBKE bog‘1iq1igidagi biokimyoviy ko‘rsatkich bo‘yicha ham tavsiflanishi mumkin. Uning miqdori turli gruppadagi oqova suvlar uchun ma’lum oraliqda
o‘zgarib turadi: sanoat oqova suvlari quyi 0,05...0,3, maishiy oqova suvlar esa 0,5 dan yuqori biokimyoviy ko‘rsatkichga ega. Ifloslik- lar konsentratsiyasi va zaharliligi bo‘yicha sanoat oqova suvlari- ning biokimyoviy ko‘rsatkichi to‘rt gruppaga bo‘1inadi.
I gruppa oqova suvlarining biokimyoviy ko‘rsatkichi 0,2 dan yuqori. Bu gruppaga oziq-ovqat sanoati oqova suvlari kiradi. Bu gruppa oqova suvlarining organik ifloslantiruvchilari mikroblar uchun zaharsizdir.
gruppa oqova suvlari 0,10-0,02 oralig‘idagi biokimyoviy ko‘rsatkichga ega. Bu gruppaga kokslash, koks-kimyo, soda kor- xonalari oqova suvlari kiradi. Ushbu gruppa oqova suvlari mexanik tozalashdan so‘ng biokimyo iy tozalashga beriladi.
gruppa oqova suvlarining biokimyoviy ko‘rsatkichi 0,01— 0,001. Gruppaga sulfidlash, xlorlash, yog‘ va sirt faol moddalar, sulfat kislota ishlab chiqarish, qora metallurgiya, og‘ir mashina- sozlik korxonalari oqova suvlari kiradi. Ular mexanik va fizik-kimy- oviy tozalashdan so‘ng biokimyoviy tozalashga beriladi.
gruppa oqova suvlari 0,001 dan kichik biokimyoviy ko‘rsatkichga ega. Bu gruppa oqova suvlari asosan muallaq zarracha- lar bilan ifloslanadi. Ularga ko‘mir va rudalarni boyitish fabrika- lari oqova suvlari kiradi. Bunday suvni tozalash uchun mexanik usuldan foydalaniladi.
I va II gruppa oqova suvlarini toZalab, suv ta’minotining ay- lanma tizimida qayta ishlatish mumkin. III gruppa oqova suvlari davriy hosil bo‘ladi va undagi iflosliklarning konsentratsiyasi o‘zgarib turadi. U suvda eruvchan moddalar bilan ifloslanadi. Bu gruppa suvlarini suv ta’minotining aylanma harakatida qayta ish- latib bo‘lmaydi.
KBBE/K-BKE 100% — 50a nisbatda moddalar biokimyo-
viy oksidlanishga beriladi. Bunday holatda oqova suv tarkibida za- harli moddalar va og‘ir metall tuzlarining aralashmalari bo‘1mas1igi lozim. Biokimyoviy ko‘rsatkich oqova suvlarni tozalash uchun sanoat inshootlarini hisoblash va ekspulatatsiya qilish uchun zarur.
Oqova suvlarni biokimyoviy tozalashning âerob va anaerob usullari ma’lum. Aerob usul hayot faoliyati uchun doimiy kis- lorod oqimi va 20—40°C harorat zurur bo‘1gan aerob gruppa mikroorganizmlarini qo‘llashga asoslangan. Oqova suvlarni aerob tozalashda mikroorganizmlar faol loyqa yoki bioplyonkada yetish- tiriladi. Anaerob tozalash usullari kislorod ishtirokisiz borib, asosan cho‘kma1arni zararsizlantirishda qo‘11ani1adi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
