Analitik kimyo

Kyuveta tanlash. Kolorimetrning texnik ma’lumotlarida berilishi bo‘yicha o‘tkazish koeffitsientini o‘lchashda yo‘l qo‘yiladigan absolyut xato 1% dan oshmasligi kerak. Kolorimetr shkalasining turli qismlarida ishlaganda eritmaning konsentratsiyasini aniqlashdagi nisbiy xato har xil bo‘ladi. Optik zichlikning qiymati 0,4 bo‘lganda, bu xato minimal bo‘ladi. Shuning uchun kolorimetrda ishlaganda, tegishli kyuvetani tanlash bilan optik zichlikning yuqorida aytilgan qismiga yaqin joylarida ishlash tavsiya qilinadi. Dastlab kyuveta eritma rangining intensivligini hisobga olib, chamalash orqali tanlanadi. Agar eritmaning rangi intensiv (to‘q) bo‘lsa, yorug‘lik yo‘lining uzunligi kam bo‘lgan kyuvetalar,

eritmaning rangi och bo’lgan hollarda esa qalin kyuvetalar qo’llash maqsadga muvofiqdir. Shunday yo‘l bilan tanlangan kyuvetaga eritma quyiladi va shu eritma uchun tanlangan yorugiik filtri yordamida uning optik zichligi o’lchanadi. Bir nechta eritmaning optik zichligi o’lchanayotgan bo’lsa, konsentratsiyasi o‘rtacha bo’lgan eritma kyuvetaga quyiladi. Agar o’lchangan optik zichlikning qiymati ~ 0,3—0,5 orasida bo’lsa, bu eritmalar bilan ishlashda aynan shu kyuveta tanlanadi. Bu shart bajarilmasa, boshqa kyuveta

tanlashga to‘g‘ri keladi. Optik zichlikning qiymati 0,5—0,6 dan katta bo’lsa, yorug’lik yo’lining uzunligi kam bo’lgan kyuveta, optik zichlik 0,3—0,2 dan kam bo’lgan hollarda esa qalinligi katta bo’lgan kyuveta tanlanadi. Darajalash chizmasini tuzish uchun standart eritmalar tayyorlanadi. 50 ml hajmli 5 ta o’lchov kolbasiga titri 0,1 mg/ml bo’lgan ammoniy-temir (III) achchiqtoshi eritmasidan darajalangan pipetka yordamida mos ravishda 0,3; 0,6; 0,8; 1,0; 1,2 ml quyiladi. Har bir kolbaga 1 ml dan suyultirilgan HNO₃ eritmasi va 5 ml dan 10 % li NH₄SCN eritmasi quyiladi. So‘ngra kolbaning belgisigacha distillangan suv to’ldiradi. Kolbalardagi eritmalar yaxshilab aralashtiriladi, shundan keyin tanlangan yorugiik flltri va tegishli kyuvetada eritmalarning optik zichliklari navbat bilan o’lchanadi. O’lchash natijalari asosida optik zichlikning eritmalar konsentratsiyalariga bog’liqlik chizmasi tuziladi. Buning uchun koordinata sistemasining abssissa o‘qiga standart eritmalarning konsentratsiyalari, ordinata o‘qiga esa ularga tegishli optik zichliklar qo‘yiladi.