6-cинфлар учун

Randalash 
stanogi
— 
mashinasozlikda 
— 
tekis 
yuzalarni ishlashga 
mo’ljallangan metall kesish 
stanogi. Bajaradigan ishi va 
tuzilishiga qarab, bo’ylama, 
ko’ndalang va o’yish 
stanoklari (keskichi vertikal 
harakatlanadigan) ga 
bo’linadi. Ish prosessi asosiy 
— kesish (randalash) va salt yurish vaqtidagi ilgarilama-qaytma harakatdan iborat. 
Ko’ndalang randalash stanogi
buyumlarning kichik va o’rtacha o’lchamli 
gorizontal, vertikal va qiya yuzalarini randalash uchun ishlatiladi. Buylama 
randalash stanogi buyumlarning to’g’ri chiziqli ensiz va uzun yuzalarini randalash 
uchun ishlatiladi. Bo’ylama randalash stanogida, asosan, stolga mahkamlangan 
zagotovka stanina yo’naltiruvchilari bo’ylab suriladi. Stoykalarning vertikal 
yo’naltiruvchilariga traversa mahkamlangan. Unga esa ikki keschik tutqichli 
support o’rnatilgan. Ishlov beriladigan buyumning gabarit o’lchamlariga qarab, 
traversani stoykada surish va tegishli vaziyatga mahkamlab qo’yish mumkin. 
Randalash vaqtida vertikal supportlar bilan yon support davriy ravishda surilib 
turadi. Randalash stanogi stanok staninalari, plitalar, podshipnik korpuslarning 
tagliklari va boshqalarga ishlov berish uchun ishlatiladi; 2) yog’och ishlashda — 
aylanuvchi keskichli mashina. Yog’och buyumlar sirtini silliqlash (asosan, arra 
izini yo’qotish), buyumni aniq o’lchamga keltirish, shakldor profil hosil qilish 
(masalan, plintuslar) va boshqa maqsadlarda ishlatiladi. Bir, ikki va to’rt 
tomonlama randalaydigan xillari bor. To’rt tomonlama randalash stanogi
23 – rasm. Randalash stanogi 1SP 30 markali to`rt tomonlama 
randalash stanogi: 1 – ustki bosish moslamalari, 2 – vertikal 
pichoqli kallaklar, 3 – ustki pichqli, val, 4 – pastki pichoqli val, 
5 – valikli surish mexanizmi. 

---

36 
(23-rasmga qarang) yarim avtomat hisoblanadi. Unda 4 ta va undan ko’p 
keskichli val, qo’zg’almas silliqlash keskichi va yog’ochni surib turadigan 
mexanizm bor. 
Tokarlik stanogi
—ko’ndalang kesim doiraviy bo’lgan buyumlarga qirindi 
olish yo’li bilan (yo’nib) ishlov beradigan 
metall kesish stanogi.
Vazifasiga qarab 
universal va mahsus tokarlik stanogiga, ishlov beriladigan materialiga qarab 
metall, yog’och va boshqa materiallar ishlaydigan tokarlik stanogiga, ishlab 
chiqarish xarakteriga va ish unumdorligiga sarab markaziy, revolver, bir va ko’p 
shpindelli, ko’p keskichli, karusel, avtomatlar, yarim avtomat va boshqa tokarlik 
stanogiga bo’linadi.
Mahsus tokarlik stanogi ma’lum detallar, masalan, silliq va pog’onali vallar, 
prokat valiklar, turli trubalar va b. buyumlarga ishlov beradi. Universal tokarlik 
stanogi tokarlik ishlaridan tashqari turli xil operasichlarni bajaradi. Universal 
stanoklardan eng ko’p tarqalgani tokarlik-vint qirqish stanoklaridir. 
Tokarlik stanogi asosan, stanina 1, oldingi babka 4, ketingi babka 6 dan iborat 
(24-rasmga). Stanina — stanokning asosiy qismi bo’lib, oldingi 2 va ketingi 
tumbalarga o’rnatiladi. Staninaga stanokning barcha uzellari joylashtiriladi. 
Stanina bir vaqtning o’zida support 7 ning bo’ylama salazkalarini va ketingi 
babkani stanok o’qi bo’ylab yo’naltirish uchun xizmat qiladi. Oldingi babka 
staninaga qo’zg’almaydigan qilib mahkamlangan, unga stanokning muhim qismi 
— shpindelli uzel montaj qilingan. Oldingi babkada shpindelning turli tezliklar 
beryalian yuritma (tezliklar qutisi) bor. Shpindel ichi hovol val bo’lib oldingi 
uchiga patron yoki planshayba o’rnatiladi. Oldingi babka korpusida revers 
mexanizmi bor, revers mexapizmi esa rezba qirqishda supportning surishlar 
yo’nalishiki o’zgartirish 
uchun xizmat qiladi. Ketingi 
babka staninaning o’ng 
tomoniga o’rnatiladi; 
markazlar orasiga siqib 
qo’yilgan zagotovkani tutib 
turish. asboblar (parma, 
zenker, razvertka va 
boshqani mahkamlash 
uchun xizmat qiladi va 
asboblarning surilishini 
ta’minlaydi. 
Support 7 ko’ndalang 
va bo’ylama salazkalardan 
iborat bo’lib, staninaning 
yo’naltiruvchilari bo’ylab 
harakatlanadi. Salazkalar ustiga keskich tutqich o’rnatilgan, keskichni ko’ndalang 
va bo’ylama yo’nalishda hamda shpindel o’qiga nisbatan istalgancha burchak 
ostida dastaki va mexanik siljishiga imkon beradi. 
Fartuk 5 support karetkasiga mahkamlangan. Unda supportni surish 
mexanizmlari joylashgan. Surish vali 9 dan bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishda, 
24 – rasm. 1K62 modelli tokorlik vint qirqish 
stanogining umumiy ko`rinishi. 

---

37 
surish vinti 10 dan esa rezba qirqishda foydalaniladi. Surish qutisi 11 supportni 
bo’ylama va ko’ndalang surilish kattaligini o’zgartiradi, shuningdek surish vali 
yoki surish vintlariga kerakli harakat uzatadi. Tokarlik-vint qirqish stanoklarida 
tokarlik, yo’nib kengaytirish, parmalash, rezba qirqish va boshqa ishlardan 
tashqari, moslamalar yordamida silliqlash, frezalash va boshqa ishlarni bajarish 
mumkin.