6-Topshiriq Quydagi savollarga javob yozing

6-Topshiriq

Quydagi savollarga javob yozing

1.     Landshaftlarni tasniflash deganda nimani tushunasiz?

2.     Landshaftlarni tasniflash bo‘yicha bajarilgan ishlardan kimlarning ishlarini bilasiz?

3.     N.A.Kogay tasnif sxemasida qanday landshaft birliklari ajratilgan?

1. Landshaftlarni tasniflash bilan ko‘pchilik geograflar shug‘ullanishgan. Ulardan ayniqsa N.A.Gvozdetskiy (1961), A.G.Isachenko (1961,1975), V.A.Nikolayev (1973,1979) kabilarning tajribalari e’tiborga loyiq. Bu olimlar tavsiya etgan tasniflar ichida V.A.Nikolayev (1979) bajargan tasnif o‘zining anchagina mukammalligi bilan ajralib turadi. Bu tasnifning yaratilishi asosida landshaftshunos olim V.A.Nikolayev ko‘p yillar davomida Qozog‘iston dashtlarida landshaftlarni kartaga tushirish borasida olib borgan izlanishlari yotadi. Quyida keltiriladigan fikrlarning ko‘pchiligi V.A.Nikolayev ilgari surgan g‘oyalar ta’sirida yuzaga keldi. Bu fikrlardan eng asosiysi landshaft haqidagi tushunchaning o‘ziga xos talqini bo‘ldi.

2. Landshaftlar tasnifida landshaftlar ichki tuzilishini tahlil qilish qoidasi asosida bir butunni uning qismlari bilan hamda qismlari orasidagi o‘zaro ta’sir va aloqadorliklarni tahlili yotadi. Biz landshaftlarni ko‘p yaruslik geotizimlar deb qabul qilgan edik. Bu bilan biz har bir landshaft ma’lum komponentlar majmuasidan iboratgina bo‘lib qolmasdan, balki o‘zidan kichikroq bo‘lgan komplekslardan tuzilganligini ham e’tirof etgan bo‘lamiz. Shunday ekan, landshaftlarning ichki tuzilishi haqida gap borganda faqat komponentlar orasidagi emas, balki kichik yoki oddiy komplekslar orasidagi o‘zaro aloqadorliklar ham tushuniladi. M.A.Glazovskaya (1961) tomonidan tavsiya etilgan geokimyoviy landshaftlar tasnifi ham ana shu tamoyil asosida tuzilgandir.

3. Shunday qilib, V.A.Nikolayev ishlab chiqqan tasnif jadvali ko’p pog’onali bo’lib, har bir pog’onani aniqlashda asos bo’la oladigan ko’plab tasnif belgilari keltirilgan. Ushbu tasnif jadvaliga asoslanib Qarshi dashti (I.Hasanov), Janubiy 51 Orolbo’yi (A.Rafiqov, I.Hasanov), Turon tekisliklari (N.A.Kogay, Sh.S.Zokirov), Amudaryo va Sirdaryo oralig’i (Sh.S.Zokirov) landshaftlarini o’rganish yaxshi natijalar berdi. Quyida biz misol tariqasida ikki daryo oralig’i landshaftlari tasnifini keltiramiz.