4-маъруза. Меҳнат таълимида ўҚитиш методлари

Оғзаки баён қилиш методидан самарали фойдаланмоқ учун юқорида курсатиб утилганлардан ташқари қуйидаги бир қанча дидактик қоида ва тажрибаларга амал қилиниши лозим:
- баён қилинаётган мавзулар мактаб таълими олдида турган умумий талабларни амалга оширишга қаратилган бўлиши керак. Бинобарин, мавзулар ғоявий жиҳатдан пухта, назария билан амалиётни боғлашни назарда тўтиши керак;
- мавзуда ўқувчиларга тарбиявий таъсир курсатиш усуллари ҳисобга олиниши керак;
- ўқувчиларни дарс жараёнида мавзуга оид фан янгиликлари, янги кашфиётлар билан таништириш, улар юзасидан мустақил ишлашлари учун вазифалар бериб борилиши лозим.
- оғзаки баён қилиш методида ўқитувчининг нутқи бирдан-бир билим манбаи ҳисобланади. У равон, тушунарли ва эмоционал (таъсирчан) бўлиши лозим.
- дарс давомида ишлатилган тушунча ва янги сузларга (терминларга) изоҳ бериш, қоида ва қонунлар таърифини содда, ихчам ва тушунарли қилиб айтилишига эришиш керак.
- баён қилиш жараёнида ишлатилган таърифлар, қоида ва қонунлар ўқитувчи томонидан ёздирилиши керак.
Суҳбат методи тажрибада энг куп қулланиладиган ва самарали методлардан биридир. Бу купинча савол-жавоб методи деб ҳам юритилади. Чунки мазкур метод дарс жараёнида савол-жавоб воситасида олиб борилади. Ўқитувчи ўқувчиларга савол бериб ёки илгари ўзлаштирган билимларини эсларига тушириш, ёхуд мавжуд билимлар асосида янги мавзулардан тегишли хулоса ва натижалар чиқариш, умумлаштириш, шунингдек, ўқувчиларнинг ўзлаштирган билимларига таяниб, янги хулосалар чиқаришни таклиф этиш йули билан билим, кўникма ва малакалар бериши назарда тутилади.
Суҳбат қуйидаги мақсадларда олиб борилиши мумкин:

• 
  утилган мавзунинг мазмунига боғлиқ ҳолда ўқувчиларнинг ҳаётда кузатган ва тажрибада ишлатган факт (далил), нарса ва ҳодисалардан нималарни билганликларини аниқлаш;
  
• 
  утилган мавзу ва, ҳатто илгари утилган материалларни (маълумотларни) қайта эсга тушириш;
  
• 
  ўқувчиларнинг баён қилинаётган маълумотни қанчалик идрок қилаётганликларини аниқлаш;
  
• 
  утилаётган мавзуга оид маълумотлар ҳақида суҳбат олиб бориш;
  
• 
  баён қилинаётган маълумотни такрорлаш ва мустаҳкамлаш;
  
• 
  қтилаётган мавзу юзасидан хулоса чиқариш, умумлаштириш, қоида ва таърифлар устида ишлаш;
  
• 
  ўзлаштирилган билим, ҳосил қилинган кўникма ва малакаларни ҳисобга олиш;
  
• 
  уйга берилган топшириқ ва мустақил урганилган маълумотлар ҳақида суҳбат утказиш.
  
• 
  Суҳбат методи ўқитувчи фаолиятининг янги-янги қирраларини очиб беради ва бир мақсадга қаратилган мустаҳкам ҳаракат бирлигини туғдиради.