3. Mavzuni asoslash

Organizmda temir miq`dorining kam bo’lishi bilan bog`liq kasalliklar
Anemiya (grekcha suz bo’lib «kamqonlik») – bu patologik xolat bo’lib, periferik qondagi gemoglobin va eritrostitlar miqdorini kamayib ketishi bilan bog`liq. Er yuzida 2 mln dan ko’prok kishilar organizmi temir etishmovchilik kasalligiga chalingan. Temir etishmovchilik kasalligi bilan ko’prok 2 yoshgacha bo’lgan bolalar, xomiladao ayollar va tug`ruq davrdagi ayollarda kuzatiladi.
Keltirilgan ma’lumotlarga ko’ra O’zbekistonda 20 % bolalar (500 kishi) da temir tankisligi anemiyasining belgilari kuzatilgan.
Anemiyaning sabablari6: ko’p qon yo’qotish (o’tkir, so’rinkali), qon aylanishining buzilishi (gemopoez), eritrostitlar destrukstiyasi (parchalanishi) ning kuchayishlari bo’lishi mumkin.
Bolalarda temir tanqisligi anemiyasi (TTA) asosiy belgilari ishtaxaning pasayishi, ta’m va xid bilish organlirining vazivasini sezirarli darajada buzilishi, shuningdek muskullarning bushashishi kuzatilavdi. TTA uchun aloxida belgilaridan yana biri simptomitik skleraning o’zgarishi «kukarish» («sineva») belgisi kuzatiladi. Kursatilishicha, bosh miyaning faoliyati va sezish-bilish kobiliyati organizmdagi temirning miqdoriga bog`liq. Shu bilan bir katorda, asab, nerv faoliyatining buzilishi uzok davom etadigan latent temir tankisligi (LLT) da miokard faoliyatining uzgarishi kuzatiladi.
Yosh bolalardagi organizimning epitelial to’qimalaridagi temir tankisligining katta odamlarnikidan farklash asosan sezirarli belgilar bilan kuzatish mumkin (terining kurishi, epidermiyaning tulik buzilishi, tirnokning sinuvchanlik bo’lib kolishi va kavtining kuchib tushishi kuzatiladi). Ovkat bilan temirning kabo’l kilish, kalloriyaligi 2000-2500 kkal, bir kecha kunduzgi miqdori 12-15 mg ni tashkil qiladi. Shunday bo’lishiga karamay organizimda fakat 2 mg temir suriladi. Ayollar xyz kurgan davrda 40 mg temirni yo’qatadilar. Soglom odam organizimi urtacha 4-4,5 g miqdorda temir bo’ladi. Me’yorda ichak bilan 10% temir miqdori suriladi.
Transferrin - qon plazmasida temirni tashiydi, tuzilishi jihatidan glikoproteindir. Uning temirni biriktirib oladigan 2ta markazi bor. Uning miqdori qonda 0,4g/dl ga teng.
Ferritin - unda 24ta o’xshash protomer bor, bo’lar diametri 12nm atrofida keladigan ichi kovak sferik tuzilma xosil qiladi. Ferritindagi temir gidroksid-fosfat ko’rinishida bo’ladi. Ferritin funkstiyasi temirni tuplashdan iborat.