1."Илмий-тадқиқот методологияси" фанининг предмети, методи ва вазифаларини изохлаб беринг. «Илмий тадқиқот методологияси»

72. Далилнинг илмий тадқиқотлардаги ўрни ва аҳамияти.
Jamiyatdagi ba’zi muaamolarni ayrim ijtimoiy gumanitar fanlarda, dalillar orqali tasdiqlab bo‘lmasa-da, ular mantiqiy dalillarga asoslanadi. Mantiqiy dalillar haqiqatga yaqin dalillardir. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov mafkuramiz haqida fikr yuritganida quyidagi muhim jarayonlarni ta’kidlaydi: “... jamiyatimiz mafkurasi, odamlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning ma’no-mazmunini belgilab beradi.
Endigi eng dolzarb vazifamiz – bu jarayonlarning ilmiy-nazariy asoslarini, ularning yangi-yangi qirralarini mukammal ochib berish, o‘quvchilarimiz, talabalarimizga, keng jamoatchilikka sodda, lo‘nda qilib tushuntirib berish va ularni yangi hayot, zamon talablariga javob beradigan jamiyat qurilishining faol va jo‘shqin ishtirokchilariga aylantirishdan iborat.
Buning uchun birinchi galda taraqqiyotimizning har bir yo‘nalishi–jamiyatimizdagi siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy munosabatlarning rivoji haqida maxsus darsliklar, qo‘llanmalar, ommabop adabiyotlar yaratilishi zarur”.
Bu vazifalar real imkoniyatlardan kelib chiqqan holda qo‘yilgan. Mazkur vazifa ko‘proq gumanitar sohalarga taalluqlidir. Ularni amalga oshirish uchun mantiqiy dalillar asosida ish yuritib, darsliklar, qo‘llanmalar, ommabop adabiyotlarning ta’sirchanligiga e’tiborni qaratish dolzarbdir. Tasdiqdan o‘tkazib hayotga tatbiq etish mumkin bo‘lmagan jamiyat taraqqiyotini faqat izchil tushuntirish, ularning haqiqat ekanligini targ‘ib qilish yo‘li bilan hayotiyligini ta’minlash mumkin. Tushuntirish natijasida har bir inson o‘zi yashayotgan jamiyat yoki davlatning maqsadini teran anglaydi va uni amalga oshirishga harakat qiladi.
Ilmiy tadqiqotda dalil to‘plash bir qancha usullar orqali amalga oshiriladi. Bu usullarga: kuzatish, tajriba o‘tkazish, qiyoslash, analiz va sintez qilish, umumlashtirish, formallashtirish, bahs qilish va boshqalar kiradi. Ana shu usullar orqali dalillar to‘planganda ob’yekt ob’yektiv holda tavsiflanadi. Ob’yektiv holda to‘plangan dalil ilmiy ijodda yuqori baholanadi. Ilmiy bilimda yoki ilmiy tadqiqotda dalilning quyidagi vazifalarini e’tiborga olish lozim:

1. 
   Oldingi bilimlar asosida yangi bilimlarni hosil qilish;
   
2. 
   Narsa va hodisalar taraqqiyotini to‘g‘ri aks ettirish;
   
3. 
   Ob’yektlarning faoliyatini to‘g‘ri tavsiflash uchun asos shart ekanligini hisobga olish;
   

4. Ob’yektiv voqelikni to‘g‘ri tushuntirishdagi ishtirokini e’tirof etish va boshqalar.