10-mavzu. Dinamikni statistik o’rganish usullari reja: Dinamika qatorlari: mohiyati, tasnifi, tuzish qoidalari

O’rtacha mutlaq o’zgarish yoki
O’rtacha o’zgarish sur’ati. yoki
3.Dinamika qatorlarini qayta ishlash usullari

• 
  interval (davr) oralig’ini kengaytirish – bu usulning mohiyati shuki, agar oldingi intervallarda hisoblangan darajalar hodisaning rivojlanish tendentsiyasini ko’rsatmasa, ular asosida yangi intervallar (kengaytirilgan) tuzilib va har bir yangi interval bo’yicha qator darajasi hisoblaniladi.
  
• 
  sirg’anchiqli o’rtachani hisoblash – bu usulning mohiyati shundaki, unda dinamika qatorlarida keltirilgan haqiqiy darajalar sirg’anchiq o’rtacha miqdor bilan almashtiriladi.
  
• 
  analitik tekislash – bu usulning asosiy mazmuni bo’lib, rivojlanishning asosiy tendentsiyasini vaqt (Ut) funktsiyasi sifatida hisoblanishidir: U_ti =f(ti)
  

Analitik tekislash usuli: Bunday sharoitda dinamika qatori quyidagi tenglama bilan tekislanadi:

a0 va a1 parmetrlarni aniqlash uchun quyidagi tenglamalar sistemasini echish kerak:

a0n+a1t=U a0t+a1t^2=Ut

Dinamika qatorlarida avtokorrelyatsiani aniqlash
Avtokorrelyatsiya bu o’rganilayotgan belgi qiymatlari va vaqt bo’yicha siljigan qiymatlar o’rtasidagi korrelyatsiya.
Avtokorrelyatsiyani aniqlashda quyidagi formuladan foydalaniladi:

O’rganilayotgan xodisa bo’yicha avtokorrelyatsiya mavjud yoki mavjud emasligini tekshirishda Darbin-Uatson mezoni qo’llaniladi:

4. Dinamika qatorlarini o’rganishning boshqa statistik metodlari
Interpolyatsiya deganda dinamika qatorlari oralig’idagi noma’lum darajani aniqlash tushuniladi. Noma’lum darajalar quyidagi usullarni qo’llash yordamida aniqlanadi:

• 
  Noma’lum darajaning ikki yonidagi darajalar o’rtachasi
  
• 
  Qo’shimcha yoki o’rtacha qo’shimcha mutlaq o’zgarish ko’rsatkichlari
  
• 
  Qo’shimcha yoki o’rtacha qo’shimcha o’sish sur’atlari ko’rsatkichlari asosida