1-ma’ruza umumiy tilshunoslikdan ma’lumot. Milliy til va adabiy til. Fonetika haqida umumiy ma’lumot reja

O unlisi:

1. 
   ong, tong, son, ot, ol kabi bir bo`g`inli so`zlarda, ona, ota, xola, tog`a, bola kabi ikki bo`g`inli so`zlarning birinchi bo`g`inida, bahor, qaror, daho, baho, davo kabi ikki bo`g`inli so`zlarning ikkinchi bo`g`inida, obod, ozod, ozor, omon, olomon, oshqozon kabi ikki bo`g`inli va ko`p bo`g`inli so`zlarning hamma bo`g`inlarida keladi;
   
2. 
   hamma bo`g`inida o keladigan tolqon, to`polon, poymol so`zlarining birinchi yoki ikkinchi bo`g`ini tarkibidagi o unlisi a tarzida aytiladi;
   

3) ocherk, kosmos, tonna kabi ruscha-baynalminal so`zlarning urg`uli bo`g`inida o` tarzida aytiladi;

4) kometa, komediya, botanika, geologiya kabi ruscha-baynalminal so`zlarning urg`usiz bo`g`inida a tarzida talaffuz qilinadi;

5) direktor, traktor, auditor kabi ruscha-baynalminal so`zlarning urg`usiz bo`g`inida qisqa i tarzida aytiladi.

A unlisi:

1) kam, sal, chang kabi bir bo`g`inli so`zlarda, dada, aka, katta, kaltak kabi ikki bo`g`inli so`zlarda, arava, pakana, mastava kabi ko`p bo`g`inli so`zlarda yumshoq aytiladi;

2) chuqur til orqa undoshlari q, g`, x undoshlaridan keyin kelib, til orqa unlisi tarzida talaffuz qilinadi: qarg`a, qalam, g`arb, g`laba, xalta, xabar;

3) a’lo, ma’no, da’vo, ta’sir, ma’rifat kabi arab tilidan o`zlashgan so`zlarning birinchi bo`g`inida cho`ziq talaffuz qilinadi;

4) mudofaa, mutolaa, murojaat kabi arab tilidan o`zlashgan so`zlardan bir unli bilan talaffuz qilinadi.