Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

8.2. Тупроқ намлигини аниқлаш усуллари.
Тупроқ таркибидаги сув миқдорига тупроқ намлиги дейилади.
Тупроқ намлиги тупроқнинг химиявий ва механик таркибига, структуралилигига ҳамда органик таркибига боғлиқ. Тупроқ намлиги етарли бўлса уруғлар нормал ўсиб чиқади, экинлар яхши ўсади ва ривожланади. Бундан ташқари ўсимлик ривожланишнинг критик даврларида энг кўп намлик талаб қилади. Шунинг учун тупроқ намлигини билиш қишлоқ хўжалигида муҳим аҳамиятга эга. Ҳозирги вақтда тупроқ намлигини аниқлашнинг бир неча усуллари мавжуд. Аммо улар орасидан энг кўп қўлланадиган усул бу тупроқ намунасини термостат ёрдамида қуритиш усулидир. Тупроқнинг намлигини аниқлаш учун бурғи ёрдами билан тупроқдан намуна олинади. Бурғи металл цилиндр, штанга ва тутқичдан иборат. Цилиндр сиртида ва штангада бурғининг ботиш чуқурлигини кўрсатувчи шкала рақамлари қўйилган. Бурғини тупроққа тутқич ёрдамида бураб киритилади, бурғи керакли чуқурликка етгач қайта тортиб олинади. Бунда цилиндр ичидаги тупроқ намунаси ҳам кўтарилиб чиқади. Цилиндрдаги тупроқ намунасини қириб тушириш учун цилиндрда узунасига кесик бор. Цилиндрдаги тупроқ намунаси оғирлиги аввалдан тортилган бўлган алюминий стаканчаларга қириб туширилади ва стаканчанинг қопқоғи ёпилади. Тупроқ намуналари турли чуқурликлардан ва участкалардан олинади. Тупроқ намуналари билан бирга аввалдан тортилган стаканчалар термостатга жойлаштирилади ва қопқоғини очиб қўйилади. Шундан кейин тупроқ намуналари термостатда 100-105С ҳароратда 6 соат қуритилади. Тупроқ қуригач стаканнинг қопқоғини ёпиб эпсикаторда 30-40 минут совитилади сўнгра намуналарнинг оғирлигини яна аниқланади. Бирор стакандаги намунанинг олдинги оғирлиги билан кейинги оғирлиги орасидаги айирма қуритилган тупроқдан буғланиб чиқиб кетган сув оғирлигига тенг. Бу сув миқдори оғирлигининг абсолют қуруқ тупроқ оғирлигига нисбати олинган тупроқнинг намлигини кўрсатади ва уни фоизларда ифодаланади. Тупроқ намлигини аниқлаш ишини тезлаштириш учун стаканларнинг массасини бир хилга келтирилган ва олдиндан тортиб қўйилган бўлади. Бирор стакандаги тупроқ намлиги қўйидаги формула билан ҳисобланади:
(8.3)