Hotamova iroda ibrohimovna ingliz

Qush nomi – arxisemasi ingliz va o’zbek tillaridagi eng produktiv hisoblanadi. Qush nomini ifodalash arxisemasi orqali vujudga kelayotgan qo’shma so’zlarning kognitiv modeliga quyidagilar kiradi:

1. 
   Rang+tana qismi= qush nomi
   
2. 
   Hayvon+hayvon=qush nomi
   
3. 
   Sifat + inson nomi=qush nomi
   

Quyidagi sxemada ingliz tilidagi qush nomi arxismeasidan vujudga kelgan integral semalarni ko’rishimiz mumkin (qarang: chizma 3.5)

Chizma 3.5. Ingliz tilida qush nomini ifodalashdagi kognitiv modellar

Rang Tana qismi

Sifat

Inson nomi

Qush nomi
Hayvon Hayvon

Yuqoridagi sxema bizga shuni ko’rsatadiki, ingliz tilida qush nomi arxisemasidan quyidagi komponentlari vujudga keldi:

Hayvon Tana qismi Rang
Sifat
Inson nomi
Rang va tana qismining umumlashmasidan Black– eared Cuckoo – kakku, Grey – head Albatross –albatrossi, nomiga oid differensial semalar mavjud. Hayvon va hayvon umumlashmasidan Fox sparrow – chumchuq, fish crow– qarg’a kabi qushning differensial semalar guruhi mavjud bo’ldi. Sifat va inson nomi konseptlarining qo’shilishidan Little Elvis, Little Jimmy chumchuq nomlarining differensial semalar bor. Demak yuqoridagi qush nomi arxisemasidan paydo bo’lgan kognitiv modellar integral semalar paydo bo’lishiga asos bo’lgan. Integral semalarning natijasi o’laroq biz ularning aynan qaysi qush turiga kiruvchi tahlilni differensial semalarda kuzatdik.

O’zbek tilida bunday kognitiv modellar natijasida yuzaga kelayotgan integral semalarning komponentlari mavjuddir. Ingliz tilidagidan biroz kamroq bo’lsada, ammo eng produktiv usulga kiruvchi semalarni quyidagi jadvladan kuzatishimiz mumkin (qarang: chizma 3.6)