Hotamova iroda ibrohimovna ingliz

Tarkiblarning bog’lanish jihatidan qo’shma so’zlar quyidagicha klassifikatsiya qilinishi mumkin:

1. 
   qo’shma so’zlar tarkibi faqatgina bir joyning ma’lum bir holatini aniqlashitirib kelishi orqali qo’shma so’z yasalashi: door–handle, rain–driven. Bu usul zamonaviy ingliz tilida eng samarali so’z yasash hisoblanadi. O’zbek tilida: ko’ksulton, iskabtopar, xomkalla.
   
2. 
   bog’lovchi elementlar orqali qo’shma so’zlar tarkibi tuzilishi: spidometrdagi Fro–Asian Sino–Japanese, Anglo Saxon, tragikomikdagi electro– dynamic, handicraft, handiwork. Ba’zida bog’lovchi elementga undosh tovushlar ham yordam berishi mumkin, masalan: sportsman, tradesman, saleswoman, bridesmaid, statesman, landsman.
   
3. 
   turli xil qo’shilish yo’llari nuqtai nazaridan qo’shma so’zlar yasash. Odatda bu usulga ikkita turni kiritish mumkin: qo’shib yasalgan qo’shma so’zlar va yasama holatda bo’lgan qo’shma so’zlar.
   

Qo’shma so’zlar odatda tilda allaqachon mavjud bo’lgan ikki yoki undan ortiq so’zning birga qo’shilib yangi ma’no berishi hisoblanadi. O’zbek tilida qo’shma so’zlarning tarkiblari turli usulda qo’shilishini uchratishimiz va quyidagicha klassifikatsiya qilishimiz mumkin:

1. 
   Tarkiblarning biri ikkinchisga taqqoslanish orqali: karnaygul (o’simlik nomi–ushbu gul karnayga taqqoslangani uchun shunday nom berilgan), otquloq, tuyaqush, sheryurak, qo’yko’z.
   
2. 
   Qaysidir narsaga tegishli, bog’liq bo’lish orqali: gultuvak (gul uchun idish), molqo’ra, tokqaychi, qiymataxta. Bunday klassifikatsiyani ingliz tilida ham uchratishimiz mumkin: washing–machine, blood–vessel (a tube through which bloods flows in the body).
   
3. 
   Ba’zi bir joylar bilan bog’liq bo’lishi: suvilon (suvda yashaydigan ilon), tog’olcha, cho’lyalpiz, qo’qonarava. Bunday turdagi so’zlarni esa biz ingliz tilida ham uchratdik: zookeeper, postman, house-keeper, head–dress, ear–ring. (Tursunov va boshqa., 1996, b. 216).
   
4. 
   Miqdor bilan bog’liqligi: besh barmoq, qirqog’ayni. Ingliz tilida: three– cornered, fifteen–fold, six–fold, five–sided polygon.
   

O’zbek tilida qo’shma so’zlar qo’shimcha ravishda yana quyidagilarga bo’linadi:

1. 
   tarkiblarning mos kelishi: to’yboshi, kitobsevar, dunyoqarash.
   
2. 
   ega va kesimning moslashuvi va bog’lanishi natijasiga ko’ra:
   

kelintushdi, go’shtkuydi, kampiro’ldi (marosim).
Struktura va ma’noviy klassifikatsiyasiga ko’ra endosentrik va ekzosentrik qo’shma so’zlar turlari biroz bo’lsada mulohaza qiladigan masala hisoblanadi.