Hotam Umurov adabiyot qoidalari

Aruz she’r sistemasi. Bu sistema arab olimi Xalil ibn Ahmad (melodiy 790-791- yilda tug’ilgan) tomonidan yaratilgan. Aruz, ayniqsa, o‘zbek mumtoz adabiyotida (X-XII asrlar) yetakchilik qildi. „Ilmi aruz“ Alisher Navoiy („Mezon ul-avzon“), Mirzo Bobur („Muxtasar“) tomonidan ham o‘rganildi. Ular turkiy she’riyatdagi aruzning nazariy asoslarini, qonun va qoidalarini ishlab chiqdilar.

Hozirgi zamon o‘zbek „aruziylari “ — A. Fitrat ham, I. Sulton ham, U. To‘ychiyev ham, A. Hojiahmedov ham, A. Abdurahmonov ham aruzni o‘rganishga, o‘rgatishga katta kuch sarf etdilar.⁶⁷ Ana shu asarlarga suyangan holda aruzni jadvallar asosida o‘rganishni lozim ko‘rdik, chunki „har qanday ilmning vazifasi inson mushkulini battar qilish emas, balki osonlashtirishdir“ (Adabiyot nazariyasi, II jild, 1979, 349- b.).

Ma’lumki, aruziylar so‘zlarni bo‘g‘inlarga emas, balki harflarga bo’ladilar. Harflar ikki xil: mutaharrik (harakatli) va sokin (harakatsiz)dir.

Cho‘zg‘ilar (unlilar) — o, a, u, i — „harakat “ deb ataladi. Ana shu unlilarning biri bilan birikib kelgan har bir harf — mutaharrikdir. Qolgan harflar — b, o ‘, n, l, k, m kabilar sokindir.