Химмотология

6.15. Ёқилғиларнинг электрик хоссаларини ўзгартирувчи қўндирмалар

Углеводородлар яхши диэлектриклардир. Самолётда тоза ҳолда электр токини ўтказмайдиган тайёра ёқилғиси эса S ва N моддалари бўлган, металл тузлари ҳисобига оксидланиш маҳсулотларига эга бўлгани учун озгина электр ўтказувчанликка эга. Бу моддалар мусбат ёки манфий ионга эга бўлган углеводород аралашмасида бўлади. Токи ёқилғи стационар ҳолатда экан, барча мусбат ва манфий ионлар суммаси бир-бирига тенгдир. Адаптация ионлари турбопровод, сиғим, филтр, ёқилғи насослари деворларида ўрнашиб қолади. Тескари ишорали ионлар ёқилғида қолади. Металл арматураларидаги, деворларидаги зарядлар ерга тезда сингади. Ёқилғидаги зарядлар эса резервуарга ўтиб қолади.

Статик электрни ҳосил бўлишига қарши эффектив чоралардан бири ёқилғига антистатик қўндирмалар қўшишдир. Уларнинг таъсири ёқилғиларнинг электр ўтказувчанлигини миқдорига боғлиқ. Натижада ҳосил бўлган зарядлар ерга уланган резервуар ва трубопроводлар деворларидан чиқиб кетади. Нисбий электр ўтказувчанлик реактив ёқилғиларда одатда 0,1 дан 5-6 пСм га тенг. Агар реактив ёқилғининг нисбий электр ўтказувчанлиги 35-50 пСм гача ошиб кетса унда статик электрнинг зарядлари тез сийраклашади ва разряд ҳамда портлаш хавфи кучаяди. Реактив ёқилғилар учун антистатик қўндирмалар сифатида чет элда АSA – 3 қўндирмаси саноатда ишлаб чиқарилади.
Қўндирма алкилсалицил кислотасини хром тузи билан янтар кислотаси ва октил спиртининг сульфолашдан олинган салиций тузи аралашмасидан иборат. Сталибизаторлар сифатида лаунил, метакрилатстеорин ва метилвинилпиридин сополимерлари киритилган ASA – 3 қўндирмаси ёқилғиларда яхши аралашади ва уларнинг ишлаш хоссасини ёмонлаштирмайди; у портилашлар ва ёнғинларни тўлиқ йўқотади.


6.16. Бўёқлар

Бўёқлар этилланган авиация ва автомобил бензинларига қўшилади. Бўяш истемолчиларнинг бундай бензинлардан тўғри фойдаланиш учун хизмат қилади. Махаллий амалиётда бундай бензин бўёқлари сифатида; мойли сариқ бўёқ «к» (дитиламиноозобензол); мойли тўқ қизил «ж» (b-нафтол ва м-аминоазоталуол аралашмаси); 1~8 диоксиоптрахинондан ташкил топган яшил аралашма бўёқ.

Чет элда бензин бўяшда анилин маҳсулотлари ишлатилади. Ҳамма бўёқлар бензинда яхши эрийди. Махаллий бензинларга 1 кг бензинга 3 дан 10 мл. гача бўёқ қўшилади. Ўзимизда ишлаб чиқариладиган этил суюқлигини сариқ ранга бўялади. Бензинларга этил суюқлиги қўшилганда кейинчалик ҳар-хил тус бериш мумкин бўлган оч сариқ ранг ҳосил бўлади.