Хфх лек Хосилбеков

Statik zaryadlar va undan himoyalanish choralari. Ma’lumki, ikki dielektrik moddalarni
o’zaro ishqalanishi natijasida hosil bo’lgan zaryadlarga statik zaryad deyiladi. Bunday zaryadlar
harakat uzatiladigan tasmalarda tasmani shkivga ishqalanish va sirpanish natijasida, metall quvurlari orqali o’tadigan suyuqpiklarning devoriga ishqalanish natijasida, va dielektrik suyuqliklarni havo bo’ylab tez harakati natijasida hosil bo’ladi.
Statik zaryadlar odam va yong’in xavfsizligi uchun xavflidir. Elektorstatik zaryadlardan himoyalanishning asosiy chora-tadbirlari suyuqliklarni ko’zg’atishda (bir joydan ikkinchi joyga etkazishda) ishlatiladigan uskunalarni, quvur yo’llarini yoki metall sig’mlarini yerga ulash yo’li bilan zaryadlarni yerga o’tkazib yuboriladi.
Statik zaryadlarni kamaytirish uchun quyidagi tadbirlarni amalga oshirish shart:
• dielektrik suyuqliklarni oqizganda, shlangni sig’imning tubigacha tushirish lozim;
• dielektrik suyuqliklarni tashish paytida sig’im yerga osilib sudraladigan zanjir bilan jihozlangan bo’lishi shart;
• qayishli uzatmalarda elektr zaryadlarini hosil bo’lishini kamaytirish maqsadida qayishlarni moylab turish tavsiya qilinadi;
123

• 
  vaqt-vaqti bilan xonalarni umumiy nisbiy namligini 70% chiqarib namlab turish zarur;
  
• 
  uskunalarda statik zaryadlarni paydo bo’lishini va ularni hosil bo’lish sabablarini yo’qotish tadbirlarini har doim nazorat qilib turish kerak.
  

Simyog’ochli elektr uzatma tarmoqlaridagi xavfsizlik. Kuchlanish ta’sirida turgan havo
tarmoqlariga xizmat ko’rsatish uchun, yoshi 18 dan kam bo’lmagan, maxsus ruxsatnomaga ega bo’lgan va tibbiy xulosaga ko’ra sog’lom yuqori malakali kishi ruxsat beriladi. Bunda hamma vaqt
tarmoq kuchlanish ta’sirida turibdi deb hisoblab, machtali podstantsiyalar hamda ajratuvchi punktlarning tayanchlariga yoki konstruktsiyalaryaga chiqish mumkin emas.
7.6-rasm. Elektr toki ta’siridan himoyalanish usullari
Sim uzilganida kuchlanish ta’siriga tushib qolmaslik uchun trassaning chetidan yurish kerak. Uzilgan yoki juda solqilanib qolgan simni ko’rgan har qanday shaxs bu simga odamlarni yaqinlashtirmaslik choralarini ko’rishi kerak. Agar sim yerga tegib qolgan bo’lsa, u holda tarmoq
kuchlanishi 1-10 kV li bu simga 5 m masofagacha va 35 va 110 kV kuchlanish bo’lganda 8 m masofagacha yaqinlashish mumkin emas. Bu narsani mahalliy aholiga tushuntirish va ulardan birini
soqchi qilib qo’yib, uzilgan joy haqida elektr tarmoqlari eng yaqin bo’lgan hududiga xabar berish
kerak. Agar sim aholi yashamaydigan joyda uzilgan bo’lsa, yaqinroqdagi tayanchlardan xavf haqida
ogohlantiruvchi 2-3 ta ko’rgazmali vositani tayoqlarga mahkamlab, uzilgan joy atrofiga ilib qo’yish
kerak.

5.