Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

 
Примечание.
Представлены средние значения из 3 экспериментов + среднее 
квадратичное отклонение.
Литература 
1. 
ГОСТ-12038-66 
и 
ГОСТ-12040-66. 
Семена 
и 
посадочный 
материал 
сельскохозяйственных культур. М. Из-во стандартов. 1977. 
2. Карасенко В.А., Заяц Е.М., Баран А.Н., Корко В.С. Электротехнология. – М.: Колос, 
1992. - 304 с. 
TUPROQ TARKIBIDAGI BIOMIKROELEMENTLARNING
O„SIMLIKLARGA TA‟SIRI 
Turdaliyev A.T., Asqarov K.A
1
., Turdaliyeva X.T
2
. 
Farg‘ona davlat universiteti
1, 
Namangan viloyati Mingbuloq tumani 32-o‗rta maktab o‗qituvchisi
2
 
Bizga ma‘lumki, tuproqda, tirik oganizmda, suvda, atmosferada, o‗simlikda, aniqrog‗i g‗o‗za, 
beda, makkajo‗xori, bug‗doy kabi almashlab ekish tizimida ko‗p ekiladigan ekin turlarida ham 
D.I.Mendeleyev davriy sistemasidagi ko‗pchilik kimyoviy elementlar mavjud. Ularni kimyoviy 
tarkibini o‗rganish, geokimyoviy nuqtai nazardan tadqiq qilish hozirgi kunning muhim masalalaridan 
biridir. 
Ko‗pchilik olimlar tomonidan elementlarni tasniflashda ularning yer po‗stidagi va tuproqdagi 
eng muhim xossa va xususiyatlarini e‘tiborga olish zarurligi ta‘kidlab o‗tilgan. Bunda ularning 
migratsiyalanish qobiliyati, minerallarni hosil qilishi, radioaktivligi kabi kattaliklarni e‘tiborga olishni 
nazarda tutilgan. 
Litosfera va tuproqdagi, o‗simliklardagi miqdorlari va fiziologik rollari, tuproq unumdorligini 
oshirishdagi va hosildorlikni yaxshilashdagi tutgan o‗rinlariga qarab B, Cu, Zn, Mn, Mo, Cr kabi 
elementlarni biomikroelementlar deb nomlash qabul qilingan. Bu elementlarni alohida ajratilishiga 
sabab, sug‗oriladigan dehqonchilik tizimida boshqa elementlarga nisbatan ularni qator xossa va 
xususiyatlari nisbatan yaxshiroq o‗rganilgan. Lekin biogeokimyoviy nuqtai nazardan yetarli 
o‗rganilmagan. 
Mikroelementlarni miqdori, xususan, harakatchan miqdorlari bilan qishloq xo‗jaligi ekinlarini 
hosildorligi o‗rtasidagi bog‗lanishlar mavjudligi ko‗pchilik olimlar tomonidan aniqlangan. 
Tuproqda ushbu mikroelementlarni yetishmovchiligi avvalo, qishloq xo‗jaligi o‗simliklarining 
hosildorligini kamaytiradi. Tuproqlardagi mikroelementlar miqdori eng avvalo, ularning ona 
jinslaridagi miqdori va madaniylashganlik darajasi, tuproq tipi, tipchasi va boshqalarga bog‗liq bo‗ladi. 
Cu, Zn, Mn, B, Mo kabi elementlardan samarali foydalanish yo‗llaridan biri ularni tuproq 
tarkibidagi yalpi va harakatchan miqdorlarini hamda migratsiya zanjirini o‗rganish hisoblanadi.
Ushbu maqsadda tadqiqot materiallari ma‘lumotlaridan foydalanildi, ya‘ni sug‗oriladigan arzikli, 
shoxli qatlamga ega bo‗lgan o‗tloqi saz tuproqlarning biomikroelement tarkibi quyidagi 1-jadvalda 

---

313 
berilgan. 
1-jadval. 
Sug‗oriladigan o‗tloqi saz tuproqlarda biomikroelementlar miqdori, mg/kg 
Kesma t/r 
Chuqurligi, 
sm 
Yalpi 
Zn 
Mo 
2
A
0-22 
22-32 
32-55 
55-80 
80-140 
140-200 
30,0 
30,3 
8,05 
24,9 
48,9 
56,4 
2,9 
2,6 
1 
7,2 
8,5 
26,2 
Tuproq klarki 
G‗o‗zada 
50 
22 
2 
1,29 
Keltirilgan ma‘lumotlarga ko‗ra, Zn va Mo larning yalpi miqdorlarining tuproqdagi tarqalish 
qonuniyatlarida va miqdorlarida farq bo‗lib, bu farq haydov va haydov osti qatlamlarida, hamda 
arzikli, sho‗xli qatlamlarida, ona jinsi bilan boshqa qatlamlar orasida ko‗rinadi, ya‘ni shularga muvofiq 
ravishda differensiatsiyalanadi (1-rasm).