Hayvonlar morfologiyasi

Skelet muskullarining ontogenezi
Tana va oyoqlardagi muskullar embrion rivojlanishi davrida miotom qatlamidan kelib chiqadi. Bular oldin umurtqa pog‘onasi atrofida paydo bo‘ladi, keyinchalik esa muskul tutamchalariga, masalan, ko‘krak hamda qorin devori va oldingi hamda ketingi oyoqlarning muskullariga bo‘linib, bosh tomonga o‘tadi. Oldingi oyoq muskullarini hosil qilishda 5 ta, ketingi oyoq muskullarini hosil qilishda esa 8 ta muskul tutamchasi qatnashadi. Bulardan oldin umumiy mukul kurtagi, keyinchalik esa ayrim muskullar paydo bo‘lib, ular oyoq bo‘g‘imlariga qarab tarmoqlanadi.
Bosh atrofi muskullari visseral muskullardir. Bular jabra yoylari ro‘parasida mezodermadan hosil bo‘ladi. Masalan, chaynash muskullari birinchi jabra yoyining ro‘parasida paydo bo‘lib, bosh miya nervining V jufti bilan harakatlanadi. Yuz bo‘limi muskullari esa til osti muskullarining kurtagi hisoblanib, VII juft bosh miya nervlari bilan harakatlanadi. Trapesiyasimon ko‘krak – bosh muskullari ham visseral muskullarga kirib, ular XI juft nerv bilan harakatlanadi.
Ichak devorining muskullari visseral varaqning yon mezoderma qatlamidan; terining silliq muskuli esa dermatomdan hosil bo‘ladi. Siydik va jinsiy organlarning muskullari mezenximadan hosil bo‘ladi. Ter va sut bezlarining silliq muskullari ektodermaning asosiy qismidan kelib chiqadi. Ba’zi organlarda, masalan, kavsh qaytaruvchi hayvonlarning qizilo‘ngachi, tomoq va hokazolarda silliq muskullar ko‘ndalang – targ‘il muskullarga aylanadi.
Muxokama uchun savollar
I. Muskullarni funksiyalari.
1. Dinamik harakat deb nimaga aytiladi?
2. Statik harakat nima?
3. Dinamostatik harakat nima?
II.Muskullarning bajaradigan funksiyasiga ko‘ra klassifikasiyasi.
1. Ekstenzorlar nima?
2. Fleksorlar nima?
3.Abduktor, adduktorlar nima?
III. Muskullarni organ sifatida tuzilishi.
1. Tashqi perimeziy qayerda joylshadi?
2. Ichki perimeziy qayerda joylashadi?
IV. Muskullar ishiga yordamlashuvchi organlar.
1. Fassiyalar nima funksiyani bajaradi?
2. Shilimshiq xaltachani tuzilishi?
3. Paysimon qin nima vazifani bajaradi?
V. Muskullarni rivojlanishi.
1. Muskul to‘qimasi dastlab qaysi hayvonlarda paydo bo‘lgan?
2. Muskul to‘qimasi qaysi embrional varaqlardan hosil bo‘ladi?
3. Muskul to‘qimasi qanday rivojlanish bosqichlarini bosib o‘tadi?