Hayvonlar anatomiyasi

2-mavzu-. Ixtiyoriy harakat organlari. O‘q suyaklarini tuzilishi

O‘quv mashg‘uloti rejasi

Ixtiyoriy harakat organlariga umumiy tavsif. 2.Suyaklarning organ sifatida tuzilishi 3.O‘q suyaklarining filo-ontogenezi..

Tayanch iboralar. Suyak, o‘q suyaklari, umurtqalar, ko‘krak qafasi, bel umurtqalari, uzun naysimon suyak, kalta naysimon suyak, uzun egik suyak.

1- Savol. Suyak - os passiv tayanch va harakat organi bo‘lib, skelet tarkibida murakkab tuzilishga ega. Bunday tuzilish uning funksiyasi va rivojlanishi bilan bog‘liqdir. Suyakning asosiy qismini plastinkasimon suyak to‘qimasi tashkil etadi. Suyakning sirti biriktiruvchi to‘qimadan hosil bo‘lgan parda – suyak usti pardasi bilan qoplangan. Ichki naysimon bo‘shlig‘ida ilik bo‘ladi. Suyakda qon tomirlari va nervlar ko‘p.
Bajaradigan funksiyasiga qarab suyaklarning shakli har xil bo‘ladi. Ular shakliga qarab: uzun – nay shaklidagi va egik, qisqa – simmetrik va asimmetrik hamda plastinkasimon suyaklarga bo‘linadi.
Uzun – nay shaklidagi suyaklar - ossa longa asosan, oyoqlarning erkin bo‘limlarida uchraydi. Ularning o‘rtasi kovak bo‘ladi, bu ularga engillik hamda chidamlilik beradi. Uzun suyaklarning o‘rta qismi – tanasi, ya’ni diafiz – diaphysis va bo‘g‘im uchlari, ya’ni epifizlar – epiphysis bo‘ladi. Bo‘g‘im uchlari tanasiga qaraganda yo‘g‘onroq bo‘ladi.
Uzun egik suyaklar (qovurg‘alar - costa) ko‘krak qafasini hosil qilib, himoya vazifasini bajaradi. Ko‘krak qafasi ichida yurak va o‘pka joylashgan. Nafas olingan va chiqarilgan vaqtda bu suyaklar ko‘tarilib – tushib, ko‘krak qafasining kengayib – torayish harakatlarini vujudga keltiradi.
Kalta suyaklar - os. brevia xilma – xil bo‘lib, simmetrik va assimetrik holda joylashadi. Umurtqalar simmetrik, kaft usti va kaft oldi suyaklari esa asimmetrik suyaklarga kiradi. Bu suyaklar ikki yoki ko‘p qator bo‘lib joylashadi va har xil funksiya bajaradi, shu bilan birga amortizatsiya rolini ham o‘ynaydi. Kalta suyaklarning devori yupqa bo‘lib, zich moddadan tuzilgan, uning ichki qismida ko‘mik modda juda ko‘p bo‘ladi.