Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (III- qism) 
Alisher Navoiy 
15 
http://ziyonet.uz/ 
Yoʻq, uni qush dema, u xushboʻy bir ilon, xushboʻy dema, fusungar ilon. Uning 
(sahifadan sahifaga) goʻzal uchib oʻtishlari, qoʻl-oyogʻining yashirinligi bunga dalildir. U 
har tilini chiqargahda, bitta sehr koʻrsatadi. Bunaqa sehrni qaysi bir ilon koʻrsatgan?! 
U ilon ham emas, tilla xazina ustidagi ajdardir. Uning qornida yuz xil ajoyib boylik 
yashiringan. Ogʻzidan tutun chiqaradi. Tutuni orasidan chiqqan har bir munchoq bir 
gavharga oʻxshaydi. 
U ajdar ham emas, chunki u egri; uni yaxshisi Muso (paygʻambar)ning (sehrli) hassasi 
deb atay qol. Boʻlmasa, qanday qilib u butun jahon sehrini, hatto uning ma’nosini va 
ifodalash sehrini ichiga yuta oldi? Tanasining ogʻirligi ham yoʻq darajada; u bu 
zaxmatlarni chekkanda qiynalmaydi! Uni hassa ham dema, balki qalam deb atay qol; 
uning uchini xatga naqsh bituvchi de. 
U dunyoda hamma narsadan oldin yaratilgan. Uning maqtovi - «Qur’on»da ham ketma-
ket uchraydi. U Arshning ustidagi Kursidan joy olgan. Kursining ustiga xat yozish uchun 
taxtacha ham qoʻyilgan edi. Taxtachada qanday naqshlar boʻlsa, uni qalam chizgan edi. 
Uni qalamdan boshqa narsa yozmagan-chizmagan. 
Qalam (oʻz ishi bilan) shuncha sharafga sazovor boʻlgan ekan, (bu bilan ish qiluvchi) 
kotiblar ikki xil boʻladi: maqbul kotiblar va nomaqbul kotiblar. Maqbul va 
nomaqbulining oʻzi ham bir necha xil boʻlib, hammasi xat koʻchirishga istak bildiradi. 
Ularning biri qozixona kotibidir. Uning ishi gʻayriqonuniy boʻlgan narsalarni qoʻllab-
quvvatlashdir. Odil guvohni yolgʻonchi guvoh deb hisoblab, unga pora olgan deb tuxmat 
qiladi. Uning mutlaq xoinligi koʻrinib turadi; uning barcha nohaqligi haqiqat kabi 
ravshan. U qalamning uchini oʻtkir qilib chiqaradi; toʻgʻrilik va insof yuzini yumdalaydi. 
Yolgʻonni isbotlash uchun uzundan-uzoq aybnomalar yozadi; sahifani oʻz yuzidek qora 
qiladi. Barcha xiyonatni diyonat deb biladi, har qanday diyonatga xiyonat etadi. Fisq-
fasod, igʻvo qilib, sarvday toʻgʻri, savsanday ozod odamlarni ham oʻz yoʻliga yurgizadi. 
Pul bermasa, boʻydoq oʻtgan Iso (paygʻambar) ustidan ham nikohida toʻqqizta xotini bor, 
deb yozishdan toymaydi. Pora uchun birov bir bosh uzum beraman desa, jannatga 
oʻxshagan butun bir bogʻni kuydirishi mumkin. Xalifaning qizini hindu bilan nikohlaydi, 
buning uchun unga ichgani bir kosa suv boʻlsa boʻldi. Nikoh xujjatini yozish uchun pul 
talab qiladi: taxsin olish umidida bu xujjat sahifasini bir qancha qaydlar bilan toʻldiradi. 
Kimki oʻz qalamini shu xilda ishlatsa, bilingki, u xatini ham oʻz yuzidek qoraytirgan 
boʻladi. 
Keyingisi xiylagarlikni oʻziga kasb qilib olgan muftidir; uning oʻy-fikri xiyla va makrdir. 
Koʻnglida u qanday egri niyatlarni oʻylagan boʻlsa, bu uning yozgan fatvolarida ham 
toʻgʻri koʻrinib turadi. Jannat hurlariga u ochkoʻzlik kiyimini kiydiradi; nimaiki «xashan» 
(«xunuk») boʻlsa: uni «xasan» («chiroyli») deb yozib, goʻzallashtiradi. Bema’ni ashula 
aytgan boʻlib, zahar sochadi. Quyoshni sham’ning tubiga yashirishga qodir. Nayrang 
iplari uning oʻziga zanjir boʻlishi kerak, lekin oʻrtada aybdor yo Amr, yo Zayd boʻlib 
chiqadi . «Ha»ning oʻrniga «yoʻq», xatoning oʻrniga savobni yozadi va orqasiga «bu 
yogʻini Xudo biladi», deb qoʻshib qoʻyadi. Oʻzining qilgan ikki gunohi koʻziga 
koʻrinmay, oʻz gunohiga Xudoni ham sherik qiladi. 

---