Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (III- qism) 
Alisher Navoiy 
14 
http://ziyonet.uz/ 
Imom Faxr Roziy bilan sulton Muhammad Xorazmshohning hammomda doʻstlik 
sham’ini yoqqanlari va imomning soʻzi bilan sultonning takabburlikdan voz kechgani 
Sirdonlar davrasining podshosi, dunyodagi barcha dindorlarning imomi Faxriddin 
Xorazmni oʻziga oromgoh qilganda, uni koʻrishga Xorazmshoh kelmadi. U soʻrab, 
buning oldiga kelmagandan keyin, ilmining qadr-qimmatini saqlab, bu ham bormadi. 
Shoh oʻz qilmishidan uyalib, pushaymon boʻldi. Lekin imom bunga parvo qilmadi. Orada 
koʻp pardali gap-soʻzlar oʻtdi. Oʻrtadagi parda esa koʻtarilmagandan soʻng bu gap-
soʻzdan ne foyda. 
Bir kuni imom hammomga tushgan edi. Shoh ham hammomga yoʻl oldi. Ular bir-birlari 
bilan koʻrishib, shoh unga ochilib shunday savol berdi: 
— Ey, oʻz ilmi bilan elni bahramand etgan, qiyomat ishlaridan bir xabar ber-chi. U kun 
qanday mashaqqatlar yuz beradi? Har bir kishining ahvoli nima boʻladi? 
Shoh shunday ma’noli savolni bergan edi, kamolot egasi bunga shunday javob berdi: 
— Ey qiyomat kunini bilishni orzu qilgan odam, qiyomat haqidagi savolga eng monand 
joy shu hammomdir. U yerda ham shoh bilan gado bir xil ahvolga tushib, shohu gado 
barchasi yalangʻoch yuradi. Amaldorlar, kattalar hammasi senga oʻxshab, ichkariga 
kirgach, boru yoʻgʻi tashqarida qoladi. Ilmu xunar egalari esa menga oʻxshab, nima 
yiqqan boʻlsa, oʻzi bilan olib kiradi, vassalom. Sultonlikdan senga u kuni koʻp foyda 
yoʻq, lekin menga ilmim tufayli yaxshilik koʻp boʻladi. 
Ey Navoiy, ilm, bilki, sening maqsadingdir. Endi ilmni yiqqan ekansan, unga amal qil. 
Ey soqiy, doim menga shunday bodadan tutki, imom uni koʻrib, darxol sajdaga bosh 
qoʻysin. Undan kimki ichsa, Xorazmgina emas, Xorazmshoh ham uning oyogʻi ostidagi 
tuprogʻ boʻladi. 
XLIV - Oʻn Ikkinchi Maqolat 
Qalam uchidagi tilikning rang-barang harakatlari va qalam ahllaridan iborat toʻdaning 
turlanuvchanligi haqida; u (qalam) qaysi bir xatni koʻchirishga boshlasa, bu uning nomai 
a’molining qora boʻlishiga sababdir, kotibga esa baxtsizlik belgisidir; u kaysi bir harfni 
tuzatib, qayta yozmoqchi boʻlsa, bu uning yuz sahifasining ham, roqim qogʻozlarining 
ham oq boʻlishiga sababdir 
Bu qanday bichimi kelishgan, yoqimli narsaki, ovozi ham yaxshi, diqqat bilan quloq 
solsang arziydi. Uchi ma’noli gaplarga naqshu nigor beradi, mistarining qashlogʻich 
iplari uning tirnoqlaridir. Uning tuzilishi qushga oʻxshab koʻrinadi; tumshugʻidan har 
tomonga ma’noli soʻzlarni sochadi. U oʻzi nur ustidan vatan qilgan boʻlsa-da, yemishi - 
qorongʻilik ; oq qogʻozning ustiga mushk sochadi. Uning harakatlari tez va bir me’yorda, 
lekin uchish uchun unga qanot yetishmaydi, xolos. 

---