Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (III- qism) 
Alisher Navoiy 
13 
http://ziyonet.uz/ 
tikonday qancha oʻtkir boʻlsa ham, tong yellari uning boshidan gul sochishadi. Odam 
oʻldirish ishida qilichdek taniqli boʻlsa ham, shoh uning beliga qimmatbaho kamar 
boylab qoʻygan. Uning dili goʻzallarning xolidek qancha qora boʻlsa ham, lekin doim gul 
yuzida jilva qiladi. Uning yaramasliklari gapirgan bilan ado boʻlmaydi, lekin uning 
dabdabasi undan ham ortiq. 
Ul odam oʻzining fazilati va fasohati bilan mashhur, bunisi esa fe’li va qabohati bilan. 
Qizigʻi shuki, bunisi qancha yuz odamni xor-zor qilib, qanchadan-qancha obroʻga ega 
boʻlgan. Xalq uni «amir» deb ataydi. U shu nom bilan odamlarni oʻz qoʻl ostida tutadi. 
Bunga uning buyurganini qilishi lozim. Olim ham uning eshigida xizmatda. Qara, 
pastkash nafs shunday farishtasifat odamni la’nati dev oldida xor va zabun etgan. 
Bu oʻn marta uning oldiga kirishga taraddud qilsa, darvozabon va qorovul uni 
qoʻymaydi. Biror marta agar uning oldiga kirib qolsa, uning diydorini koʻrish bunga baxt 
nasib etganday. Bek agar uning xol-ahvolini soʻrab, iltifot koʻrsatsa, bu uni ketma-ket 
duo qilgani qilgan. Duosini tugatib, oʻrnidan turib, uyiga joʻnar ekan, uning yerini ham 
oʻpadi. 
Amir shunday bexud xolda oʻzinikilar va begonalar bilan munosabatda boʻladi, 
odamlarni yigʻib, ularga maqtanchoqlik bilan gap tushuntiradi. Xudo haqi, qara, bu 
qanday ax vol? Buni ozgina ta’riflash uchun ham til lol. Uning kibru havosini koʻru 
buning qashshoqligiga qara! 
Ularning oʻrtalarida nima gap boʻlishi mumkin? Unisi johil boʻlib, bunisi olim boʻlsa 
ham, bu olim emas, oʻziga zolimdir. Umni kim amalga erishish uchun vosita qilsa, oʻzini 
ham, xalqini ham yoʻldan adashtiradi. Olim agar amal uchun pastkashlik qilsa, ilmi uning 
bilimsizligiga dalildir. Ilmi boʻlib turib, kim mansabga uchsa, toza terni dengiz suvi bilan 
teng koʻrgan boʻladi. Itning maqsadi oʻlimtik boʻlgandan keyin unga bezakdor 
yopqichning nima keragi bor? Boshliq boiish uchun ilm qozongan pastkash odam 
najosatni ipak libos bilan yopgan boʻladi. 
Olim agar oʻz yoʻliga qat’iy amal qilsa, ilmiga qarab ish tutsa, dunyoning harom 
mollariga koʻz olaytirmasa, oʻtkinchi dunyoga tikilib qaramasa, bunday odamni sharaf 
gavharining koni deb bil, gavhar desang ham, kon desang ham - nima, desang, oʻshanga 
tegishlidir. Haqiqiy olim oʻzi konu, yuz tomoni yana gavhar, oʻzi osmonu, har tarafi 
yulduzlar! Konidagi gavharlarning ham barchasi pok, osmonidagi yulduzlari ham porloq. 
Kimga shunday baxt nasib boʻlsa, u dunyoga koʻz olaytirmasa, ajablanadigan joyi yoʻq. 
Egnidagi toʻnida yuzta yirtiq boʻlsa ham, gulning toʻni yirtiq-yirtiq ekani ayb emas-ku! 
Quyoshning yalangʻochligi uning ziynati-ku; bulutdan libos kiyganda esa, hammayoqni 
qorongʻilik bosadi. Asal qovoqdan nari tursa shirinroq boʻladi. Mushk ham kiyikning 
kindigidan ajratilsa, hid beradi. Yer kishining sharafi kiyimda emas; dur sadafdan uzoq 
boʻlsa. bahosi kamaydi Pashshaning ham ust libosi zarrin, ammo uning qoʻnadigan joyi 
oʻlimtiklarning ustidir. 
XLIII 

---