Hayot faoliyati xavfsizligining madaniyatini shakllantirish asoslari

Rasm 29
. O„rtacha umr ko„rishining qisqarishiga olib keluvchi faktorlar
1 – ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar (yashash tarzi, yomon odatlar, sport bilan 
shug‗ullanish, stresslar va b.) 
2 – noxush genetik faktorlar (21%) 
3 – tabiiy sharoitlar (ekologiya va b.) 
4 –sog‗liqni saqlash darajasi 
Diagrammadan ko‗rinib turibdiki, odamlarning jismoniy sifatlari nuqtai 
nazaridan ijtimoiy-iqtisodiy faktor katta qismni egallaydi. Shuning uchun 
bolalarni oiladagi, maktabdagi, maktabdan tashqari (sport seksiyalari, 
maktablari)dagi jismoniy tarbiyasi, ular ishtirokida turli musobaqalarda ishtirok 
etish, hamda ulg‗ayish davrida o‗zining jismoniy tayyorgarligiini roli yaqqoldir.
Bundan tashqari, shaxsning jismoniy sifatlarini shakllanishi HFX fanining 
bir qismi bo‗lgan valeologiya bo‗limini o‗rganish jarayonida, sog‗lom turmush 
tarzida ham namoyon bo‗ladi.
Shunday qilib, hayot faoliyati xavfsizligi borasidagi shaxs sifatlari bo‗lgan 
temperament, xarakter, iroda, ahloqiy muhit, qobiliyat, jismoniy xossalarini 
namoyon bo‗lishi oilaviy tarbiya, maktabdagi, maktabdan tashqari, malakaviy 
bilim, ruxiy-ahloqiy tarbiya, o‗z-o‗zini tarbiyalash, favqulotda vaziyatlar va 
fuqaro muhofazasi bo‗yicha mashqlarda ishtirok etish, yong‗in havfsizligi 
obektlarda, ahloqiy- asabiy tayyorgarlikda, hayot faoliyati xavfsizligi 
sohasidagi tashviqotlarda, shu jumladan madaniyat muassasalaridagi zahiralari 
(muzeylar, teatrlar, ko‗rgazma zallari)dan foydalanish, zamonaviy ommaviy
aloqa vositalari orqali amalga oshadi . (30-rasm).

---

76 
H
ayot faoliyati xavfsizligi borasidagi shaxs sifatini rivojlantirish
usullari 
Oilaviy tarbiya 
Maktabdagi, maktabdan tashqari, malakaviy bilim 
Ruxiy-ahloqiy tarbiya 
O‗z-o‗zini tarbiyalash 
Musobaqa va mashqlarda ishtirok etish 
Ahloqiy-ruhiy tayyorgarlik 
Hayot faoliyati xavfsizligi sohasidagi tashviqotlar 
Rasm 30
. 
Hayot faoliyati xavfsizligi borasidagi shaxs sifatini rivojlantirish usullari 
Bunda sezilarli e‘tibor umumiy oilaviy tarbiya muammolariga ajratiladi.
Shu bilan birga hayot faoliyati xavfsizligi sohasidagi adabiyotlarda oilaviy 
tarbiyaning o‗ziga xosligini aks ettiruvchi ishlar mavjud emas. Ushbu mavzu 
jiddiy asabiy tarbiyachiik izlanishlar o‗tkazishga muhtoj. Hozirgi paytda bu 
muammoning faqat yanada umumiy aspektlarigagina e‘tiborni qaratish imkoni 
mavjud. Shu narsa ma‘lumki, tarbiya oilaning eng muhim funksiyalariga kiradi. 
Doimiy va tabiiy xarakterdagi ta‘siri bilan faqatgina oila bolaning o‗zini shaxsiy 
xislatlari bo‗lgan eng yuksak maqsad va qadriyatlarini, o‗ziga xos xarakteri, 
temperament, emotsional soxa bo‗lgan hayot faoliyati xavfsizligi borasidagi 
tizimini shakllantirishda yanada samaralidir.
Oilaviy tarbiyada ota-onaning ekologiya, atrof-muhit muxofazasi 
muammolariga, tabiatga ehtiyotkorona munosabati alohida ahamiyatga ega.
Xavfsizlikni ta‘minlash muammolarini hal qilishda birgalikda faoliyat 
ko‗rsatish fakti ham muhim rol o‗ynaydi.
Faqat oila a‘zolarining barchasi ishtirokida xonadonini bo‗lishi mumkin
bo‗lgan favqulotda vaziyat manbalarining shikastlantiruvchi ta‘siridan 
muxofazalanish bo‗yicha tayyorgarlik chora-tadbirlarni o‗tkazish, shaxsiy 
muxofaza vositalaridan foydalanish qoidalarini o‗rganish va x.k. bolaga zaruriy 
sifatlarni tug‗dirishga, o‗tkazilayotgan chora-tadbirlarni ta‘sirchanligiga 
ishonishni singdiradi.
Oilaviy tarbiyani tashkil etish chog‗ida bolaga shaxsiy xavfsizligini 

---

77 
ta‘minlash bo‗yicha o‗quv va real masalalarni yechish uchun oqilona 
mustaqillikni berish zarur. Bu holat xavf yuzaga kelishiga uni ruhan 
tayyorlashga, ota-onasi yo‗qligida xavfni o‗z kuchi bilan bartaraf etishga 
ishonchini oshiradi.