Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

4.6-rasm. F41021-1M rusumli megaommetr

Mikroampermetr orqali inson organizmidan o`tayotgan elektr tokining qiymatini ko`rsa bo`ladi. Olingan qiymatlar 4.2-jadvalga kiritiladi.

4.2-jadval

Kuchlanish diapazoni, U volt	100	500	1000
Qarshilik qiymati, M Om
Tokning hisoblangan qiymati, 1 mA

Tokning qiymati, 1 mA
bunda I - tok kuchi, mA, U – kuchlanish, V, R – qarshilik, Om
Ishni bajarish vaqtida har bir operator o`zi uchun sezilarli minimal tok qiymatini aniqlashi kerak.
5 - ilova
Elektr uskunalarni sinovdan o`tkazish me’yorlari va muddati

Himoya vositalari	Kuchlanish, kV	vaqt, min	Tok kuchi, mA	Muddati
				Sinov davri	Davriy ko`riklar
Dielektrik rezina qo`lqoplari	2,5	1	2-5	6 oyda bir marta	Ishlatish oldida
Izolyatsion dastali asboblar	2	1	-	Bir yilda bir marta	Ishlatish oldida
Dielektrik kalishlari	3,5	1	2	Bir yilda bir marta	6 oyda bir marta
Rezinali gilamchalar	3,5	2-3 sm/s	2	Ikki yilda bir marta	Bir yilda bir marta
Izolyatsion nakladkalar	3,5	1	3,5	Uch yilda bir marta	Bir yilda bir marta
Kuchlanish ko`rsatkichlari	10	1	1,4-1,7	Bir yilda bir marta	Ishlatish oldida
Izolyatsion qisqichlar	2	5	-	Ikki yilda bir marta	Bir yilda bir marta

Inson organizmiga elektr tokining fiziologik ta’siri hisoblashga oid masalalar yechish
1-masala. Inson tanasidan o`tayotgan tok kuchini hisoblash: rₒ bilan rayl hisobga olgan hol uchun.
Berilgan U=220 V; =1000 Om; rₒ=10 Om; Rh=30kOm;
rayl =20 kOm.
1-holat uchun:

Bunday tok inson tanasi uchun xavfli.

2-masala. Inson tanasidan o`tayotgan tok kuchini hisoblash: rₒ bilan rayl hisobga olgan hol uchun.

=0,0043А=4,3мА.

Bunday tok inson tanasi uchun xavfli.

M a s a l a l a r
1. Elektr jihozining yerga ulash elektrodi diametri d=30 mm li po`lat quvurdan tayyorlangan va uzunligi 2,5 m ga teng. Elektrod qumloq tuproqqa ko`milgan. Tuproq qarshiligi 200 Om. Elektrodlar sonini aniqlang.
2. Qarshiligi 150 Om ga teng bo`lgan buz tuproqqa o`rnatilgan yerga ulash qurilmasining umumiy qarshiligini aniqlang. Elektrod burchakli po`latdan tayyorlangan.
3. Ishchi elektr jihozini ajratishda qo`shib-ajratkichdagi ochiq elektr simiga tegib ketdi. Elektr tarmog`idagi kuchlanish 380V. Tarmoq neytrali yerga ulangan va uning qarshiligi 15 Om ga teng. Ishchining nam xonadagi qarshiligi 2000 Om, oyoq kiyimi qarshiligi 300 Om, xona poli qarshiligi 100 Om. Tegib ketish kuchlanishini aniqlang.
4. Elektr qurilmasiga keluvchi elektr simining izolyatsiyasi yoyilgan va korpusga tegib qolgan. Elektr tarmog`ining kuchlanishi 380V. Tarmoq neytrali yerga ulangan, qarshiligi 15 Om. Elektr qurilmasining yerga ulash qarshiligi 3,5 Om. Ishchining qarshiligi 2000 Om. Agar bunday holatda ishchi elektr jihoziga tegib ketsa, qanday turdagi jarohat olishi mumkin?
5. Tuproq qarshiligi 400 Om bo`lgan holat uchun yerga ulash qurilmasi ko`rsatkichlarini hisoblang. Elektr jihozi dvigatelining quvvati 30 kW. Elektrod materiali po`lat polosa, uzunligi 2 m.
6. Elektr dvigatelining quvvati 50 kW li elektr agregati yerga ulangan va yerga ulash qarshiligi 3 Om ga teng. Elektrod sifatida diametri 50 mm, uzunligi 2 m li po`lat quvur olingan. Ho`l qumloq tuproq uchun elektrodlar sonini aniqlang. Tuproq qarshiligi 250 Om.
7. Elektr jihozini yerga ulash bo`z tuproqda bajarilgan. Tuproq qarshiligi 150 Om. Yerga ulashning tuzatish koeffitsiyenti k=1,45. Yerga ulash qurilmasi ko`rsatkichlarini hisoblang.
8. Yerga ulash qurilmasi qarshiligi 400 Om ga teng, tuproqda o`rnatilgan, tuproq qarshiligining to`g`rilash koeffitsiyenti k=1,3. Yerga ulash qurilmasining vertikal elektrodlari qarshiligini aniqlang.
9. Yerga ulash vertikal elektrodlarining qarshiligi 350 Om. Elektrodlar orasidagi masofa 2 m. Yerga ulash qurilmasidagi elektrodlarni birlashtiruvchi o`tkazgich qarshiligi va uzunligini aniqlang.
10. Yerga ulash qurilmasi elektrodlari po`lat armaturadan tayyorlangan. Elektrodlar uzunligi 3 m, diametri 20 mm. Qarshiligi 400 Om ga teng tuproq uchun yerga ulash qurilmasini hisoblang.