Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

7.25-rasm. Sun’iy nafas berish va yurakni uqalash usullari.

Agar jarohatlangan shaxsning ko`z qorachig`i kengaygan va puls urishi sezilmasa, qon aylanishini tiklash maqsadida sun’iy nafas berish bilan bir vaqtda yurak uqalanishi lozim. Uqalashda o`ng qo`lning kafti jarohatlangan shaxsning ko`kragiga qo`yiladi va tez-tez (minutiga 60 marta)bosiladi. Tananing pastki qismlari joylashgan vena qon tomirlaridagi qonni yurakka kelishini tezlatish maqsadida oyoqni 0,5 m gacha yuqoriga ko`tarib qo`yish mumkin. Agar bu yordamlarni bir kishi bajarayotgan bo`lsa, 2-3 marta sun’iy nafas bergach, 10-12 marta yurakni tashqi uqalash tavsiya etiladi. Jarohatlangan shaxsning o`ziga kelganini nafas olishini tiklanishi, rangini qizarishi, ko`z qorachig`ini qisqarishi kabi belgilardan bilib olish mumkin. Buni tekshirish uchun massajni 2-3 sek to`xtatib turish mumkin. Agar jarohatlangan shaxsda o`ziga kelish holatlari kuzatilmasa, sun’iy nafas berish va yurakni uqalashni vrach kelgunga qadar davom ettirish kerak.

4. Maneken-trenajyorda tajriba ishi
Og`izdan-og`izga sun’iy nafas oldirish:
- maneken chalqancha yotqiziladi, ko`krak qafasini ochish uchun kiyimlari yechilib, sun’iy nafas oldirishga tayyorlanadi. Maneken boshini yonboshlatib, og`iz bo`shlig`i begona narsalardan tozalanadi;
- nafas yo`lini to`g`rilash maqsadida maneken boshi tagiga bir qo`lni va peshonasiga ikkinchi qo`lni qo`yib iloji boricha boshi orqa tomonga egiladi;
- maneken og`ziga doka qo`yilib, og`iz bilan kuchli havo (nafas) yuboriladi;
- nafas yuborish har 5-6 sekundda bir marta yoki bir minutda 10-12 marta amalga oshirilishi zarur;
- har gal havo yuborilganidan so`ng nafas qayta chiqishi uchun maneken og`zi va burni bo`shatiladi.
Yurakni tashqi uqalash:
- maneken qo`li yoki bo`ynidan puls urishi, ko`krak harakatidan nafas olayotgani va ko`z qorachig`ining holati tekshirilib, yurakni massaj qilish zaruriyati aniqlanadi;
- ko`krak qafasi tugagan joydan ikki barmoq enlikda pastga bir qo`l kaft bilan, uning ustiga ikkinchi qo`l to`g`ri burchak ostida ustma -ust qo`yiladi;
- tez harakat bilan ko`krak qisimining past tomoni 3-4 sm.ga 0,5 sek davomida bosiladi. Agar harakat to`g`ri amalga oshirilgan bo`lsa, yashil chiroq yonadi;
- agar ko`krak qafasi kuchli, ya’ni noto`g`ri bosilsa qizil chiroq yonadi;
- ko`krak qafasini bosish yurak urishi ritmiga to`g`ri kelishi kerak;
- agar dastlabki yordamni ikki kishi berayotgan bo`lsa, biri sun’iy nafas oldiradi, ikkinchisi yurakni massaj qiladi;
- dastlabki yordamni bir kishi amalga oshirsa 2-3 marta sun’iy nafas oldirilgach, 10-12 marta ko`krak qafasi bosiladi.