Hayot faoliyati

Atrof-
muhim va taraqqiyot bo‘yicha Rio deklaratsiyasi 
davlatlarning 
mazkur muammolarga taalluqli bo‘lgan huquq va 
burchlarini belgilagan holda «Kun tartibida XXI asrga tashrif» 
ni qo‘llab quvvatlaydi. 

---

140 
Deklaratsiyaning ayrim tamoyillariga ko‘ra: 
* Barqaror taraqqiyot tashvishlari odamlar zimmasiga 
tushadi. Insonlar tabiat bilan uyg‘un holda sog‘lom va farovon 
hayot kechirishga haqlidir. 
* Jidd
iy yoki o‘rnini to‘ldirib bo‘lmaydigan zarar yetkazish 
xavfi tug‘ilganda atrof-muhit tanazzulini bartaraf etish ilmiy 
noaniqlik tufayli to‘xtab qolmasligi kerak. 
152 
* Davlat shaxsiy resurslarini ekspluatatsiya qilishda suveren 
huquqqa ega, ammo bunda boshqa davlat atrof-muhitga zarar 
yetkazmasligi kerak. 
* Qashshoqlikka barham berish va dunyo miqyosida yashash 
tarzlaridagi keskin farqni kamaytirish barqaror taraqqiyot uchun 
«zaruriydir». 
* Barqaror taraqqiyotga erishishda xotin-qizlarning mutlaq 
teng huquqli ishtiroki zarur. 
* Sanoati rivojlangan mamlkatlar barqaror taraqqiyot uchun 
xalqaro kurashga global atrof-
muhitga o‘zlarining jamiyatlari 
ko‘rsatayotgan bosim nuqtayi nazaridan, shuningdek, qo‘l 
ostilaridagi texnologiyalar va moliyaviy resurslar uc
hun o‘z 
mas’uliyatlarini tan oladilar. 
Huquqiy nuqtayi nazardan bevosita majburiyat yuklamaydigan 
O‘rmonlardan oqilona foydalanish bo‘yicha bayonot – 
o‘rmonlarga taalluqli birinchi global yagona munosabat ifodasi 
bo‘lib qoldi. 
Uning asosiy qoidalari quyidagilardan iborat: 
- Barcha mamlakatlar, ayniqsa rivojlanayotgan mamlakatlar 
o‘rmonlarni tiklash va o‘rmon boyliklarini muhofaza qilish yo‘li 
bilan «dunyoni ko‘kalamzorlashtirish» borasidagi sa’yharakatlarini 
kuchaytirishi lozim. 
- 
Davlatlar o‘zlarining barqaror taraqqiyot milliy yo‘nalishlari 
talablarini bajarishlarida, o‘z ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlariga 
mos tarzda o‘rmonlarni rivojlantirish huquqlariga egadirlar. 
«Kun tartibida XXI asrga tashrif» dasturi hukumatlar 
tomonidan bajarilgan taqdirda dunyoni hozirgi beqaror iqtisodiy 
taraqqiyot modelidan chiqarish va bizning taqdirimizga taalluqli 
bo‘lgan muhim ekologik yo‘nalishlarni yoqlaydigan va 
yangilaydigan 
faoliyatni mo‘ljalga olishning batafsil rejalari belgilangan 

---

141 
bo‘lar edi. Belgilab olingan faoliyatlar doirasida atmosferani 
muhofaza etish, o‘rmonlarni asrab qolish, tuproq eroziyasi va 
sahroga aylanishga qarshi kurash; havo va suv ifloslanishining 
oldini olish; baliq zaxiralarini kamayib ketishiga qarshi choralar 
ko‘rish; zaharli chiqindilarni kamaytirish masalasini hal qilishga 
ko‘maklashish kabilar bor. «Kun tartibida XXI asrga tashrif» 
dasturi taraqqiyot yo‘lining atrof-muhitga ta’sir ko‘rsatadigan 
153 
qashshoqlik va rivojlanayotgan mamlakatlarning tashqi qarzlari, 
ishlab chiqarish va 
iste’molning beqaror modeli, demografik 
bo‘hron va xalqaro iqtisodiyot tuzilmalari kabi muammolarni 
ko‘tarmoqda. Shuningdek, harakat dasturi barqaror taraqqiyotga 
erishishda quyidagi asosiy guruhlar 
– xotin-qizlar, kasaba 
uyushmalari, fermerlar, bolalar va yoshlar, tub xalqlar, ilmiy 
hamjamiyatlar, mahalliy hukumatlar, ishbilarmon guruhlar, 
sanoat tuzilmalari va nodavlat tashkilotlari rolini kuchaytirish 
yo‘llarini tavsiya etadi. 
Mamlakatimiz Prezidenti I. Karimovning «O‘zbekiston 
buyuk kelajak sari» asarida ekologik xavfsizlikni kuchaytirishning 
hozirgi asosiy yo‘nalishlari ko‘rsatib o‘tilgan. Unda 
xususan, quyidagilar ta’kidlanadi: 
1. Tegishli texnologiyalarni ishlab chiqish va joriy etish. 
Qishloq, o‘rmon va boshqa xo‘jalik tarmoqlaridagi tabiiy 
jarayonlarning keskin buzilishiga olib keladigan barcha zaharli 
kimyoviy moddalarni qo‘llash ustidan qattiq nazorat o‘rnatish. 
Havo va suv muhitini insonning hayot faoliyati uchun zararli 
yoki salbiy ta’sir etadigan moddalar bilan ifloslantirishni 
to‘xtatish. 
2. Qa
yta tiklanmaydigan zaxiralarni qat’iy mezon asosida 
iste’mol qilgan holda tabiiy zaxiralarning hamma turlaridan 
oqilona foydalanish. 
3. Katta-katta hududlarda tabiiy sharoitlarni tabiiy zaxiralardan 
samarali va kompleks foydalanishlarni ta’minlaydigan 
darajada aniq maqsadga qaratilgan, ilmiy asoslanilgan tarzda 
o‘zgartirish (daryolar oqimini tartibga solish hamda suvlarni bir 
havzadan ikkinchisiga tashlash, yerning namini qochirish, suv 
chiqarish tadbirlarini va boshqalarni amalga oshirish) lozim. 
4. Jonli tabiatning butun tabiiy genofondini madaniy ekinlar 
va hayvonlarning yangi turlarini ko‘paytirish hisobiga 

---

142 
boshlang‘ich baza sifatida saqlab qolish kerak. 
5. Shaharsozlik va tumanlarni rejalashtirishning ilmiy 
asoslanilgan, 
hozirgi zamon urbanizatsiyasining barcha salbiy oqibatlarini 
bartaraf etadigan tizimni joriy etish yo‘li bilan shaharlarda 
va boshqa aholi punktlarida aholining yashashi uchun qulay 
sharoit yaratish zarur. 
154 
6. Ekologik kulfatlar chegara bilmasligini nazarda tutgan 
holda jahon 
jamoatchiligi e’tiborini mintaqaning ekologik 
muammolariga qaratish lozim. 
Ushbulardan kelib chiqqan holda aytish mumkinki, 
mamlakatimzda o‘tgan yillar davomida juda katta ishlar amalga 
oshirib kelinmoqda. Jumladan, atrof-muhitni asrab-avaylashga 
oid o‘ziga xos huquqiy baza yaratilishini o‘zi bundan dalolat 
beradi. 
Mustaqillik yillarida respublikada atrof-muhitni muhofaza 
qilish va tabiiy resurslardan foydalanish masalalarini boshqarib 
turadigan qariyb 30 ta qonun va 350 dan ortiq me’yoriy – 
huquqiy hujjatlar qabul qilindi.