Hayot faoliyati

Botulizm 
Botulizm nerv sistemalari zararlanishi bilan ifodalanadigan 
ovqatdan og‘ir zaharlanishdir. 
Qo‘zg‘atuvchisi: 
U harakatchan, issiqlikka chidamli, qobig‘ 
hosil qiluvchi va kuchli zaharga ega, yo‘g‘on tayoqchadir. 
Botulizm tayoqchalari A, B,°C O, E, G‘ turlariga bo‘linadi. 

---

144 
Respublikamizda A, B va E turlari kasallik qo‘zg‘atadi. 
Tarqalishi: 
Botulizm 
qo‘zgatuvchisi uy hayvonlari va 
yovvoyi hayvonlar, qushlar, qisqichbaqalar, baliqlar organizmida 
yashaydi. Ularning axlati orqali tashqariga ajraladi. Tashqi 
muhitda qobiq hosil qiladi va uzoq vaqt saqlanadi. Oziq - 
ovqatlarga tushib havosiz muhitda o‘sadi va kuchli zaharini 
(botulotoksin) ajratadi, bu ovqatlardan iste’mol qilinganda 
odamlar zaharlanishi mumkin. Hozirgi paytda go‘sht 
mahsulotlaridan kasallanish kamdan kam uchraydi. Kasallik 
ko‘proq uyda konservalangan qo‘ziqorin, bodring, pomidor va 
baqlajon iste’mol qilinganda kelib chiqadi. 
Yashirin davri 
2-4 soatdan 10 
– 14 kungacha, ko‘pincha 6 
– 24 soat davom etadi. Kasallik ko‘pgina hollarda o‘tkir, 
botulizmga xos bo‘lmagan belgilar: umumiy holsizlik, bosh 
og‘rishi, bosh aylanishi, uyquning buzilishi, ko‘ngil aynishi, 2 -4 
marta qayt qilish va ichi ketishi bilan boshlanadi. Botulizmda 
ich ketishi va qayt qilish uzoq davom etmaydi (6-24 soat). 
Kasallik boshlanganidan bir necha soatdan keyin yoki birinchi 
kunning oxiriga borib kasallikka xos belgil
ar: so‘lak bezlari, 
burun-yutqun va yuz mushaklarini faoliyatining buzilishi kabi 
belgilar paydo bo‘ladi. Ko‘z oldida to‘r paydo bo‘lishi yoki 
ko‘zning xiralashuvi, narsalarning ikkita bo‘lib ko‘rinishi, 
o‘qiganda harflarning qo‘shilib ketishi kabi belgilar bemorning 
157 
dastlabki shikoyatlaridan hisoblanadi. Bemorlar og‘iz qurishidan 
va ko‘p chanqashdan shikoyat qiladilar. Bemorning tovushi 
ham o‘zgaradi, u pasayib, xirillab so‘zlar tushunarsiz chiqadi 
hatto ovozning yo‘qolishi kuzatilishi mumkin. Ko‘pincha qattiq 
quruq va suyuq ovqatni yutish qiyinlashadi, suyuq ovqat qisman 
nafas yo‘liga tushib, bemorlar qalqib qoladilar, qisman esa 
ovqat burundan qaytadi. 
Bemor 
ko‘zdan kechirilganda mushaklari bo‘shashgan, 
xamirsimon bo‘lib qoladi. Yuqori qovoqlarining osilib tushishi, 
ko‘z qorachiqlarining kengayishi, har xil kattalikda bo‘lishi, 
yorug‘likka akkomodatsiyasining buzilishi, g‘ilaylik aniqlanadi. 
Belgilari 
es-
hush joyida bo‘la turib rivojlanadi. Sezuvchanlikning 
buzilishi kuzatilmaydi. Kasallikning oxirgi davrida 
ko‘proq nafas funksiyasi buziladi. Bemorlar qiynalib, tez-tez 
yuza nafas oladilar. Ular ko‘krakda og‘riq turishidan, havo 

---

145 
yetishmasligidan shikoyat qilishadi, o‘rinda alahsirashadi. 
Kislorod yetishmasligi, ko‘karish rivojlanib, nafas buzilishining 
zo‘rayib borishi o‘limning asosiy sababidir.