Hayot faoliyati

Qon yo‘qotish haqida tushuncha. 
Qon yo‘qotishning asosiy 
sabablarini, shuningdek, qon ketish darajasini, jarohat a’zolarini 
hamda qon ketishning oqibatini aniqlaydigan muhim omillardan 
biri, bu yo‘qotilgan qon hajmidir. 
Yengil, o‘rta va og‘ir qon yo‘qotish darajalari quyidagilardan 
iborat: yengil darajali qon yo‘qotishda bemor tomirlarda 
aylanib turgan qonning 10 
– 15 %ini yo‘qotadi. Bunday qon 
ketishini organizm yengil o‘tkazadi, uning klinik kechishi 
unchalik rivojlanmagan bo‘ladi. Puls tezlashib (minutiga 80 

---

66 
marta), teri oqarishiga olib keladi, kamquvvatlik kuzatiladi, qon 
bosimi normadan past bo‘ladi. 
O‘rta darajali qon yo‘qotish, aylanib turgan qonning 15 – 
20% yo‘qotilganda sodir bo‘ladi va organizmda farqli funksional 
o‘zgarishlar sodir bo‘ladi, uning klinik ko‘rinishi aniq bo‘ladi. 
Bemor rangi oqarib ketadi, badanida «sovuq ter» paydo bo‘ladi, 
kamquvvatlik, bosh aylanishi bilan birga, ko‘pincha hushidan 
ketib qoladi, puls tezlashib 100 
– 110 ga o‘tadi, qon bosimi 
kamayadi. 
Og‘ir darajali qon yo‘qotish qon tomirlarida aylanib yurgan 
qonning 20 
– 30%gacha kamayganida sodir bo‘ladi va bemor 
behush holatda bo‘ladi. Arteriya tomirida puls bo‘lmasligi 
73 
sistolik arterial bosimning past darajada bo‘lishi, eritrotsitlarning 
va gemoglobinning kamayib ketishi kuzatiladi. 
Katta arteriya va venalarning kesilishi og‘ir qon ketishi bilan 
kechib, organizmning o‘z -o‘zini tiklash mexanizmi zaiflashadi. 
Bunday holda shoshilinch choralar ko‘rish kerak, ya’ni darhol 
qon yoki qon o‘rnini bosadigan dorilar quyish lozim. 
Yo‘qotilgan qonga qarab bemor ahvoli har xil bo‘ladi, bu 
qon ketish tezligi va organizmga bemor yoshi, jinsi, jismoniy 
yetukligi, yurak-
qon tomir sistemasi ahvoliga, qo‘shimcha 
kasalliklarga bog‘liq. 
Jismonan charchagan, toliqqan, hayajonli, sovuqda qolib 
ketgan bemor qon yo‘qotishni og‘ir o‘tkazadi.