Hayot faoliyati

Sovuqqon bo‘lish 
Kishini ekstremal holatlarda sovuqqon bo‘lishi, bu uning 
o‘z xatti-harakatlarini nazorat qila olish holati bilan teng hisob
64 

---

58 
lanadi. Zilzila paytida his-hayojonga berilishi, vahimani, 
qo‘rquvni va oqibatda o‘z xatti-harakatini boshqara olmay 
qolishga 
olib keladi. Bunday kishi karaxt, bo‘layotgan voqeliklarga 
e’tiborsiz, nima qilayotganini o‘zi bilmaydigan holatga tushib 
qoladi. 
Sovuqqonlikni shakllantiradigan quyidagi omillar mavjud: 
bo‘lgan voqelikni nima ekanligini tez anglash, bu o‘tkinchi 
ekanligini his etish, qo‘rquvni yengish, aqlning ustunligini ta’- 
minlay olish. His-
hayajonga berilmaslik. Voqelik paytida o‘zigao‘ 
zi dalda berish, atro
fdagilarga baland ovozda ko‘rsatmalar 
berish. Yordam ko‘rsatish. 
Zilzila paytida shoshilmasdan tez harakat qilish juda ko‘plab 
zararlar kelib chiqishining oldini oladi. Bunday paytda kishi 
qo‘rquvni yenga olsa, sovuqqonlik bilan tezkor harakat qilsa u 
o‘zini va o‘zgalarni xavfdan saqlab qolishi mumkin. 
Zilzilaga oldindan tayyorgarlik ko‘rish, umuman olganda siz 
qiladigan mashq quyidagi harakatlardan iborat bo‘ladi.. Siz uni 
ishxonada, uyda, ta’lim muassasasida bajarib turing. O‘tiring, 
qo‘llaringiz bilan boshingiz hamda bo‘yningizni berkiting va 
suyaning. 
• 
Xavfsiz joyni topib, o‘tiring, yoting. 
• 
Boshingiz va bo‘yningizni berkiting. 
• 
Chuqur nafas oling va tinchlaning. 
• 
Zilzila tugaguncha o‘z joyingizda qoling. 
• 
O‘zgalarni tinchlanishga chaqiring. 
• 
Ortiqcha harakat qilmang. 
Bino ichda bo‘lganingizda zilzila yuz berdi. Yuqorida 
aytilgandek harakat qiling, xavfsiz joylarni egallang. Zilzila o‘tib 
ketmaguncha o‘z joyingizdan qimirlamang. Zilzila tugadi. Takror 
zilzila bo‘ladi. Shu paytda bino ichida bo‘lsangiz sovuqqonlik 
bilan tez harakat qiling. Gaz, suv jumraklarini yoping. 
Elektr qo‘shgichlarini o‘chiring. Oldindan tayyorlangan oziqovqat, 
suv zaxiralari hamda zarur hujjatlarni olib tashqariga 
chiqing. 
Agar siz ko‘p qavatli bino ichida bo‘lsangiz tashqariga 
chiqishga shoshilmang. Chunki zilzila siz chiqishingiz mumkin 
bo‘lgan zina va liftlarni shikastlagan, bu esa Sizga zarar yetka
65 
zishi mumkin. Liftdan foydalanmang. Zina va liftlar soz holatda 

---

59 
deyilmaguncha o‘z o‘rningizda qoling. Tashqaridan yordam 
kuting. O‘zingiz haqingizda tashqaridagilarga xabar berishga 
urining. Tashqaridan albatta yordam bo‘ladi. 
Agar siz biron bir ko‘chki ostida qolgan bo‘lsangiz unda 
atrofni ehtiyolik bilan kuzating. O‘zingizcha harakat qilmang. 
Chunki, siz ustingizdagi ko‘chkini va uni qanday holatda 
ekanini bilmaysiz. Bu harakatingiz sizning zararingizga ishlashi 
mumkin. Vahimaga, qo‘rquvga berilmang. Ularni yengishga 
harakat qiling. Ko‘chki sizga qanday jarohat yetkazganini 
bilishga intiling. Bu paytda sizning eng yaqin qutqaruvchingiz, 
bu sizning o‘zingiz. Vaziyatni to‘g‘ri baholang. Qo‘rquv hissini 
enging, sovuqqon bo‘lishga intiling. His-hayojonga berilmang. 
Iroda kuchi har narsaga qodir ekanligiga o‘zingizga–o‘zingiz 
dastlabki yordam ko‘rsatishga harakat qiling. Agar sizning 
harakat qilishingiz imkoniyati bo‘lmasa, yaxshisi ortiqcha kuch 
sarflamay uni tejang. Tashqaridan yordam chaqiring. Bunga 
sizni ovozingiz yetmasa, biron bir narsani taqillatish orqali 
o‘zingiz haqingizda xabar bering. Ustingizdagi ko‘chkilarni olib 
tashlashga urinmang. Tashqaridan yordam kuting, u albatta 
keladi. Qo‘l ostingizda bo‘lgan suv va oziq-ovqat zahirlarini 
tejamkorlik bilan ishlating. 
Siz bir qavatli uylardan tashqariga chiqa oldingiz. Yoki siz 
tashqarida ekanligingizda zilzila yuz berdi. Tashqarida xavfsiz, 
ochiq joyga chiqing. Binolar, elektr simlari va daraxtlardan 
uzoqlashing. Chunki, aynan bino devorla pridagi turli xil bezak 
va boshqa predmetlar, oynalar sinig‘i, elektr simlarining uzilishi, 
simyog‘och va daraxtlarning qulashi kishiga shikasit yetkazishi 
va og‘ir oqibatlarga olib kelishi mumkin. Shu sabab o‘zingiz 
uchun ochiq joy toping. U yerdan atrofni kuzating, o‘zgalarga 
yordam berishga harakat qiling. Ko‘pincha zilzilalar binolarga 
shikast yetkazmasligi, ammo xonadon ichidagi buyumlar va 
mol-mulkka katta zarar yetishi, mebel, idish-tovoqlar, oynalar, 
kitob-
javonlarining ag‘darilishi sizga, ayniqsa yosh bolalarga 
katta xavf solishi mumkin. Lekin siz uyingiz ichidagi narsalar: 
stol, kreslo, karavot va boshqalardan oila a’zolaringizni 
muhofazalash 
uchun foydalanishingiz mumkin. 
66