Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

1993-yil 6-mayda qabul qilingan 
“O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi to’g’risida”gi 
Qonun 
qabul qilindi. Bu o’z navbatida, O’zbekiston Respublikasining 
Konstitutsiyaviy sudini tashkil etish va uning faoliyat tartibini 
belgilaydigan birinchi maxsus qonun edi. Bundan tashqari, mazkur qonun 
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudining huquqiy 
tushunchasi, faoliyatining asosiy qoidalarini, Konstitutsiyaviy sud 
sudyalarining maqomini, Konstitutsiyaviy sudining faoliyatini tashkil etish 
va uning faoliyatiga doir boshqa masalalarni belgilab berdi. 
Amalga oshirilayotgan sud-huquq islohoti doirasida 1995-yil 
30-avgustda “O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi 
to’g’risida”gi yangi tahrida Qonun qabul qilindi. Ushbu qonun 
ilgarigisidan farqli ravishda konstitutsiyaviy sud faoliyatining prinsiplari 
alohida belgilandi (O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga sodiqlik, 
mustaqillik, kollegiallik, oshkoralik va sudyalar huquqlarining tengligi); 
ilgari Konstitutsiyaviy sudda ko’rib chiqish uchun masalalar kiritish 
huquqiga ega deputatlar guruhi Oliy majlisning 50 nafar deputatidan 
iborat bo’lsa, ushbu qonun bilan ularning miqdori Oliy Majlis deputatlari 
umumiy tarkibining kamida to’rtdan bir qismidan iborat bo’lishi 
belgalandi*; Konstitutsiyaviy sudda tegishli material olingan paytdan 
boshlab ko’rib chiqilayotgan masala yuzasidan qaror qabul qilish muddati 
olti oydan uch oyga qisqartirildi; Konstitutsiyaviy sudning faoliyat 
ko’rsatishini ta’minlash uchun Konstitutsiyaviy sud devoni tuzilishi
hamda konstitutsiyaviy sud sudyasining moddiy va ijtimoiy ta’minoti aniq 
tarzda belgilandi. 
*
Ўша
пайтда
уч
босқичда
(1994 
йил
25 
декабрда
, 1995 
йил
8 
ва
22 
январда
) 
бўлиб
ўтган
сайлов
якунларига
биноан
245 
нафар
депутатдан
иборат
таркибдаги
кўппартиявийлик
асосида
парламент
шакллантирилган
эди
. 

---

632 
Oxirgi yillarda O’zbekiston davlat boshqaruvi va huquqida yuz 
berayotgan o’zgarishlar xususan, 2017-2021-yillarda O’zbekiston 
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha 
Harakatlar strategiyasiga muvofiq sud-huquq sohasida amalga 
oshirilayotgan tub islohotlar Konstitutsiyaviy sud faoliyatini 
takomillashtirishni taqozo qildi.
O’zbekiston Respublikasining 2017-yil 31-maydagi O’RQ-431-sonli 
«O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi to’g’risida»gi 
Konstitutsiyaviy Qonuni konstitutsiyaviy sud maqomini, uning jamiyat 
hayotidagi o’rnining muhimligini ko’rsatib berdi. Ushbu qonun 
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi faoliyatini tartibga 
soluvchi uchinchi maxsus qonun hisoblanibgina qolmasdan, ilgari 
qonunlardan o’zining konstitutsiyaviy qonun degan maqomi bilan 
farqlanadi. 
Mazkur konstitutsiyaviy qonun bilan konstitutsiya sud faoliyatiga oid 
quyidagi o’zgarishlar ro’y berdi: 
- konstitutsiyaviy sudning vakolatlari kengaytirilib, uni shakllantirish 
tartibi yanada demokratlashtirildi; 
- shuningdek, unda Konstitutsiyaning ustunligi, taraflarning 
tortishuvi va teng huquqliligi kabi yangi prinsiplar o’z ifodasini topdi; 
- Konstitutsiyaviy sud sudyasining sudyalik lavozimida bo’lishiga 
oid yosh talablar kuchaytirildi, Konstitutsiyaviy sud sudyasining eng 
yuqori yoshi – etmish yosh qilib belgilandi;
- Konstitutsiyaviy sudning sudyasi lavozimiga nomzod esa, siyosat 
va huquq sohasi mutaxassisi bo’lgan, yuksak ma’naviy fazilatlarga va 
zarur malakaga ega bo’lgan, o’ttiz besh yoshdan kichik bo’lmagan 
O’zbekiston Respublikasi fuqarosi Konstitutsiyaviy sudning sudyasi etib 
saylanishi mumkinligi nazarda tutildi; 
- ayni bir shaxs ikki martadan ortiq Konstitutsiyaviy sudning sudyasi 
etib saylanishi mumkin emasligi belgilandi; 
- Konstitutsiyaviy sud avval faqat Prezident farmonining 
Konstitutsiyaga muvofiqligini aniqlash vakolatiga ega bo’lgan bo’lsa, 
endilikda konstitutsiyaviy nazorat ob’ektiga qarorlar va farmoyishlar ham 
kiritildi. 

---

633 
- O’zbekistonda Konstitutsiyaviy sud avval hujjat kuchga 
kirganidan keyingi nazoratni amalga oshirib kelayotgan edi. Endilikda 
konstitutsiyaviy qonunlar, xalqaro shartnomalarni ratifikatsiya qilish 
to’g’risidagi qonunlar imzolanguniga qadar dastlabki nazoratdan 
o’tkaziladi. 
- Konstitutsiyaviy sudga masala kiritish huquqiga ega bo’lgan 
subyektlar doirasiga o’zgartirish kiritildi. Endilikda Vazirlar Mahkamasi, 
Oliy Majlisning Inson huquqlari bo’yicha vakili (Ombudsman) ham 
bunday huquqqa ega bo’ldi; 
-Qonunda yuqoridagilardan tashqari Konstitutsiyaviy sud 
sudyasining vakolatlarini muddatidan ilgari tugatish asoslari “Sudlar 
to’g’risida”gi qonundagi umumiy yurisdiksiya sudlari sudyalarining 
vakolatlarini muddatidan ilgari tugatish asoslari bilan birxillashtirildi; 
- Konstitutsiyaviy sud devoni, Konstitutsiyaviy sud huzurida 
tuziladigan ilmiy-maslahat kengashi huquqiy maqomi qonunan 
mustahkamlandi.