Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlarinituzish tartibi
. 
Shuni yodda tutish kerakki, fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish 
organlari va mahalla tushunchalari o’rtasida farq bor, bu tushunchalarni bir 
ma’noda ishlatish noto’g’ri.
«Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari to’g’risida»gi 
Qonunning 8-moddasiga binoan «Shaharchalar, qishloqlar va ovullar, 
shuningdek, shaharlardagi, shaharchalardagi, qishloqlardagi hamda 
ovullardagi mahallalar fuqarolar yig’inlari fuqarolarning o’zini o’zi 
boshqarish organlaridir. 
Fuqarolar yig’ini deganda, mahalliy ahamiyatga molik 
masalalarni hal qilish maqsadida yig’ilgan aholi yoki uning ma’lum 
bir qismini tushunamiz. 
Qonunchilikka asosan “fuqarolarning o’zini

---

590 
o’zi boshqarish organi” va “fuqarolar yig’ini” iboralari bir ma’noni 
anglatadi. 
Mahallalar shaharlar, shaharchalar, qishloqlar va ovullar 
hududida tashkil etiladi. Mahallalar ma’muriy-hududiy birliklar 
hisoblanmaydi. 
“Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari to’g’risida”gi 
Qonunning 31-moddasiga asosan “Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish 
organlarini qayta tashkil etish va ularning faoliyatini tugatish 
ma’muriy-hududiy birliklar va mahalla birlashtirilganda, bo’linganda, 
tugatilganda, chegaralari o’zgartirilganda fuqarolar yig’inining 
qaroriga ko’ra qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi”. Demak, 
fuqarolar yig’inining faoliyati mahallalarni tashkil qilish va qayta tashkil 
etish, ularning chegaralarini belgilash kabi omillarga bevosita 
bog’liqligini e’tirof etish lozim. 
Ushbu munosabatlar “Shaharlar, posyolkalar va ovullarning 
mahallalarini tuzish, birlashtirish, bo’lish va tugatish, shuningdek, 
ularning chegaralarini belgilash va o’zgartirish, ularga nom berish va 
ularning nomini o’zgartirish tartibi to’g’risida”gi Nizom talablari bilan 
tartibga solinadi. 
Xo’sh, mahallalarni tuzish uchun qanday sharoitlar bo’lishi taqozo 
etiladi? 
Birinchi navbatda, mahallani uzish uchun kamida 500 oila 
yashaydigan aholi punktlarining geografik joylashishi hisobga olinadi.
Mahallalar, istisno hollarda, 500 nafardan kam aholi, lekin kamida 
100 oila yashaydigan borish qiyin bo’lgan va tog’li tumanlarda tashkil 
etilishi mumkin. 
Mahallalar tuzish mumkin bo’lmagan taqdirda, posyolkalar, 
qishloqlar va ovullarning hududlari, mahallalar tuzmasdan, posyolkalar, 
qishloqlar va ovullarning tegishli fuqarolar yig’inlari tomonidan 
boshqariladi. 
Agar posyolka, qishloq va ovulning fuqarolar yig’ini hududida ko’pi 
bilan 1500 oila istiqomat qilsa, ushbu posyolkalar, qishloqlar va ovullarda 
mahallalar tuzilmaydi. 
Mahallalarni tuzish, birlashtirish va bo’lish bo’yicha takliflar 
posyolka, qishloq, ovul va shahar mahallalarining fuqarolar yig’ini 
kengashi tomonidan posyolka, qishloq, ovul va shahar mahallalarining 
fuqarolar yig’iniga ko’rib chiqish uchun kiritiladi. 
Mahallalarni tuzish, birlashtirish, bo’lish bo’yicha takliflarda: 
–aholi fikrini o’rganish to’g’risidagi; 

---

591 
–muayyan hudud, uning tarixiy va geografik xususiyatlari 
to’g’risidagi; 
–yaqin atrofdagi aholi punktlari va mahallalarning joylashishi 
to’g’risidagi; 
–ushbu hududda yashaydigan aholi va oilalar soni to’g’risidagi; 
–ushbu hududda joylashgan eng yirik sanoat, transport tashkilotlari 
va boshqa tashkilotlar, fermer xo’jaliklari to’g’risidagi; 
tuziladigan, birlashtiriladigan va bo’linadigan mahallalarning 
chegaralarini belgilash bo’yicha takliflar to’g’risidagi; 
–mahallalarga nom berish va ularning nomini o’zgartirish bo’yicha 
takliflar to’g’risidagi axborotlar aks ettiriladi. 
Posyolka, qishloq, ovul va shahar mahallalarining fuqarolar yig’ini 
mahallani tuzish, birlashtirish va bo’lish bo’yicha takliflarni ko’rib chiqib 
o’zining qarori bilan ularni ma’qullaydi yoki asoslangan holda rad etadi, 
zarurat bo’lganda, ularga tegishli o’zgartirishlar kiritishni tavsiya etadi. 
Ijobiy qaror qabul qilingan taqdirda mahallalarni tuzish, birlashtirish 
va bo’lish bo’yicha takliflar uch kun mobaynida posyolkalar, qishloqlar, 
ovullar va shaharlar mahallalarining fuqarolar yig’inlari tomonidan
tegishli iltimosnoma bilan tuman, shahar hokimiga yuboriladi. 
Tegishli tuman (shahar) hokimiga yuborilayotgan iltimosnomaga 
quyidagilar ilova qilinadi: 
–tegishli posyolka, qishloq, ovul va shahar mahallalari fuqarolar 
yig’inining mahallalarni tuzish, birlashtirish va bo’lish bo’yicha takliflarni 
ma’qullash to’g’risidagi qarori; 
–tuzilayotgan, birlashtirilayotgan mahallaga nom berish va faoliyat 
ko’rsatayotgan mahallalarning nomini o’zgartirish bo’yicha takliflar; 
–mahalla hududining tuman, shahar hokimi bilan oldindan 
kelishilgan rejasi (mahallalar chegaralarini belgilash va o’zgartirish) 
bo’yicha takliflar. 
Tuman, shahar hokimi mahallani tuzish, birlashtirish, bo’lish 
to’g’risida posyolka, qishloq, ovul yoki shahar mahallalarining fuqarolar 
yig’ini tomonidan kiritilgan takliflarni besh kun muddatda ko’rib 
chiqadi hamda mahallaning chegaralari rejasini va tavsifini tayyorlashni, 
shuningdek, unga nom berish, uning nomini o’zgartirish bo’yicha 
takliflarni kelishishni ta’minlaydi. 
Tuman, shahar hokimi mahallaning nomi kelishilgandan hamda 
uning chegaralari rejasi va tavsifi tayyorlangandan keyin o’n kun 
muddatda, mahallalarni tuzish, birlashtirish, bo’lish bo’yicha takliflarni, 

---

592 
ularga zarur hujjatlarni ilova qilgan holda, xalq deputatlari tegishli tuman, 
shahar Kengashiga kiritadi. 
Xalq deputatlari tuman, shahar Kengashi navbatdagi sessiyada 
tuman, shaharlar hokimining taklifini ko’rib chiqadi va mahallani tuzish, 
mahallalarni birlashtirish, mahallani bo’lish (ularning chegaralarini 
belgilagan va ularga nom bergan yoki ularning nomini o’zgartirgan holda) 
to’g’risida yoxud ushbu taklifni rad etish haqida qaror qabul qiladi. 
Fuqarolar o’zini o’zi boshqarish organlarining vakolatlari 
“Fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari to’g’risida”gi Qonun 
normalari bilan tartibga solinadi (qarang: “Fuqarolarning o’zini o’zi 
boshqarish organlari to’g’risida”gi Qonun).