Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

Amir Temur 
“Tuzuklari”da shunday so’zlar bor: 
“Bilimli, maslahat 
berishga qodir, donishmand va shijoatli kishilar, ko’p yillik tajribaga 
ega keksalar mening ishonchimni qozongan. Men ular bilan xuddi 
tengdoshdek muloqot qilar edim, fikr almashar edim, ular menga 
ko’p narsani o’rgatishgan”
. 
Sharq mutafakkirlari hokimiyat bo’linishi kontsepsiyasining 
rivojlanishiga o’zlarining munosib xissalarini qo’shgan. 

---

498 
Bu konsepsiyani ishlab chiqishda, shuningdek, fransuz faylasufi 
Sh.Monteskening
(1689-1785) hissasi ham katta bo’lib, u hokimiyatning 
uchta bo’g’inini bir odam yoki organ qaramog’ida birlashtirish 
suiste’mollikka olib keladi, deb tushungan. Monteske sxemasiga 
asosan, yangi organ tuzilishi va bu organ hokimiyatning uchta bo’g’ini 
orasida shunday holatni egallasinki, u hokimiyat bo’linishiga 
tashkiliy-huquqiy jihatdan yondoshib tursin.
J.J.Russo
(1712-1778 yillar) Monteskedan farqli o’laroq, 
hokimiyatning bo’linishi kontsepsiyasiga tashkiliy-huquqiy pozitsiyadan 
emas, balki ijtimoiy nuqtayi nazardan yondoshgan. U qonunchilik, ijroiya 
va sud hokimiyatlarini xalq oliy hokimiyatining ko’rinishi deb tushungan. 
Russoning fikricha, Qonunchilik hokimiyatini xalq o’z yig’ilishlarida 
amalga oshiradi. Jamiyatning barcha a’zolari boshqaruv jarayonida 
ishtirok etishi kerak, lekin buni amalga oshirish mexanizmi uning 
tomonidan taklif etilmagan. Shuning uchun Russo konsepsiyasi faqat 
nazariyadan iborat bo’lib, amaliy ahamiyatga ega emas edi.
Birinchi bo’lib hokimiyatning bo’linishi 1787-yilda qabul 
qilingan AQSH Konstitutsiyasida o’zining amaliy ifodasini topgan
. 
Unda davlat organlari vakolatlari kongress, prezident va unga 
bo’ysunuvchi ministrlar hamda sudyalar o’rtasida bo’lingan edi. Bu bilan 
hokimiyatning tashkiliy-huquqiy bo’linishi “tiyilish va qarshi turishlar” 
tizimi orqali kuzatilib borilgan. 
Amerika davlat tashkiliyligi modeli ta’siri ostida xorijiy 
mamlakatlarning hozirgi Konstitutsiyalarida hokimiyat bo’linishi 
kontsepsiyasi rivojlantirildi. Ularda asosan hokimiyatning qonunchilik, 
ijroiya va sud hokimiyati tarmoqlari o’z aksini topgan.