Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

O’zini-o’zi nazorat qilish savollari 
1. Oilani himoya qilishning konstitutsiyaviy qoidalari deganda 
nimani tushunasiz? 
2. «Nikoh»tushunchasiga ta’rif bering? 
3. Oila kodeksida nikoh yoshi necha yosh qilib belgilangan? 
4. Senzura nima? 
5. Jurnalistning huquqlari qaysi qonun bilan tartibga solinadi? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
165
Ўзбекистон
журналистлари
ижодий
уюшмасининг
расмий
веб
-
сайти
– www.journalist.uz 

---

385 
XIX BOB. O’ZBEKISTON RESPUBLIKASINING DAVLAT VA 
MA’MURIY-HUDUDIY TUZILISHI 
1-§. Davlat tuzilishi tushunchasi va shakllari. 
2-§. O’zbekiston respublikasining ma’muriy-hududiy tuzilishi. 
3-§.Ma’muriy-hududiy birliklarni tashkil etish, o’zgartirish va 
tugatish tartibi. 
1-§. Davlat va ma’muriy-hududiy tuzilishi 
Davlat mavjud bo’lishi va rivojlanishi ommaviy boshqaruvning turli 
kesimlarda, jumladan, hududlarda samarali tashkil etilishiga bevosita 
bog’liqdir. S.A.Avakyan davlat hududiy-siyosiy tashkil etilishini 
statikada – konstitutsiyaviy-huquqiy maqom sifatida hamda dinamikada – 
davlat qurilishi sifatida ko’rib chiqishni taklif qiladi. U “davlatning 
siyosiy-hududiy tashkil etilishi” yoki “davlatning hududiy-siyosiy 
tashkil etilishi” tushunchasi ma’qulroq degan fikrni bildiradi
1
.
Federatsiyalarga tarixan shakllangan milliy, madaniy, diniy va boshqa 
xususiyatlarga ega avtonom subyektlardan tashkil etilganligi tufayli – 
“davlat-milliy tuzilishi”
4
, unitar davlatlarga markazlashgan davlat sifatida 
“ma’muriy-hududiy tuzilish” tushunchalari qo’llaniladi
1
.Xorijiy 
davlatlarda “davlatning tashkil etilishi”, “davlatning ma’muriy-
hududiy bo’linishi”, “davlat tuzilishi” yoki “ommaviy hokimiyatning 
hududiy tashkil etilishi” va boshqa tushunchalar ham ishlatiladi.
Bugungi kunda davlatlarni keng avtonomiyaga ega federativ, va 
markazlashgan boshqaruvga asoslangan unitar davlatlarga ajratish 
to’g’ri bo’lmaydi
5
. Vaholanki, unitar davlatlardagi nomarkazlashtirish 
(O’zbekiston, Qirg’iziston, Fransiya va boshq.), avtonomiyalar 
(Angliyada milliy asosda shakllangan Shotlandiya va Uels, Ispaniya va 
boshq.) yoki, aksincha, markazlashgan federatsiyalarning (Hindiston, 
Pokiston) mavjudligi davlatning hududiy-siyosiy tashkil etish mezonlari 
qayta ko’rib chiqish zaruratini ko’rsatadi
166
.
1
Авакьян
С
.
А
. 
Конституционное
право
России
: - 2-
е
изд
., 
перераб
. 
и
доп
. - 
В
2 
т
. 
Т
. 2. - 
М
: 
Юрист
, 2007. 
С
. 22. 
4
Златопольский
Д
.
Л
. 
Государственное
право
зарубежных
стран
: 
Восточной
Европы
и
Азии
. 
Учебник
для
вузов
. - 
М
.: 
Издатеьство
«
Зерцало
», 2000. 
С
. 179. 
1
Қаранг
: 
Венгеров
А
.
Б
.
Теория
государства
и
права
: 3-
е
изд
. - 
М
.: 
Юриспруденция
, 2000. 
С
. 110. 
5
Пугачев
В
.
П
., 
Соловьев
А
.
И
. 
Введение
в
политологию
: 3-
е
изд
., 
перераб
. 
и
доп
. - 
М
: 
Аспект
Пресс
, 2000. 
С
. 269. 
166
Қаранг
: 
Ким
Ю
.
В
. 
В
чем
смысл
российского
федерализма
// 
Право
и
политика
, 7/2008. 
С
. 1559. 

---

386 
Hududiy-siyosiy tashkil etishda davlatning barcha hududlari emas, 
balki uning eng yirik hududi bo’lgan mintaqalar va markaz o’rtasidagi 
hokimiyat munosabatlarining tartibga solinishi ham e’tirozlidir. Chunki 
har bir hudud aholining uyushish shakli bo’lib, uning manfaatlarini
ifoda etadi. Shu tufayli, o’zini o’zi boshqarishni kengaytirish unitar va 
federativ davlatlar uchun bir xilda dolzarb masala hisoblanadi. 
Boshqaruvni optimallashtirish jarayonlari barcha hududlarga o’z 
ehtiyojlarini qondirishga doir masalalarni hal qilish vakolatlarini berish, 
ularni amalga oshirishda mustaqiligini ta’minlash, ya’ni ularga avtonomiya 
berishni taqozo qiladi.
Avtonomiya rasman Finlyandiyada Alland orollariga, Ukrainada 
Qrimga, Nikaraguada hindular istiqomat qiladigan ikki okrugga, 
Ispaniya mintaqalariga, shuningdek, Yaponiyada barcha ma’muriy-
hududiy birliklariga berilgan. Avtonomiya – yunoncha