Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

 
2-§. Konstitutsiyaning mohiyati 
Konstitutsiya tushunchasini ochib berishda uning mohiyati muhim 
ahamiyat kasb etadi. Turli mamlakatlardan turli huquqiy oqimlar vakillari 
Konstitutsiya mohiyatini turlicha ta’riflaydilar. Masalan, tabiiy huquq 
maktabi vakillari Konstitutsiya – xalq (millat) ning umumiy irodasini 
ifodalovchi o‘ziga xos ijtimoiy shartnomadir deydilar. Normativ huquq 
nazariyasi vakillari esa Konstitutsiya bu oliy huquqiy normaning ifoda 
bo‘lishidir deb tushunadilar. Marksizm-leninizm Konstitutsiyani sinfiy 
kurashning mahsuli sifatida baholaydi. Bizning fikrimizcha, 
Konstitutsiya 
– umuminsoniy huquqiy qadriyatlarni eng umumlashgan in’ikosidir.
 
3-§. Konstitutsiyalarni turkumlarga (turlarga) bo‘lish 
(klassifikatsiyalash) 
Turli mamlakatlardagi konstitutsiyalarni turli mezonlarga 
(kriteriyalarga) asoslanib, har xil guruhlarga (turlarga) bo‘lish mumkin. 
 
Birinchidan,
konstitutsiyalarni ularning mohiyatiga ko‘ra quyidagi 
turlarga bo‘lish mumkin: 
 
·Yuridik Konstitutsiya (formal)–davlatning Asosiy Qonuni.
 
·Ijtimoiy (sotsial) Konstitutsiya (amaliy)–amaldagi real ijtimoiy 
munosabatlar tartibga solinadi.
 
·Tirik Konstitutsiya – AQSh Oliy Sudi bu – Konstitutsiyani 
o‘zgarayotgan ijtimoiy mezonlarga moslab kelmoqda. 
 
·Fiktiv (soxta) Konstitutsiya–SSSRning 1936-yilgi Konstitutsiyasi.
 
·Moddiy Konstitutsiya – konstitutsiyaviy tuzum va inson huquqlarini 
tartibga soluvchi qonundir. 
 
·Formal Konstitutsiya – Asosiy Qonun bo‘lib, alohida tartibda qabul 
qilinadi va oliy yuridik kuchga ega.
 
Ikkinchidan,
konstitutsiyalarni shakliga ko‘ra quyidagi turlarga 
bo‘lish mumkin:
 
·Yozma konstitutsiyalar. 

---

17 
·Og‘zaki (yozilmagan) konstitutsiyalar – Buyuk Britaniya, Yangi 
Zelandiya, Butan kabi davlatlar Konstitutsiyalari. 
 
·Yaxlit konstitutsiyalar–Konstitutsiya matni yaxlit bo‘lib, bir vaqtda 
qabul qilinadi. Masalan, O‘zbekiston,Rossiya,Braziliya Konstitutsiyalari 
yaxlit Konstitutsiyalarga misol bo‘la oladi. 
 
·Yaxlit bo‘lmagan (noyaxlit) konstitutsiyalar–bunday 
Konstitutsiyalar turli vaqtda qabul qilingan qonunlardan iborat bo‘ladi. 
Masalan, Shvetsiya, Finlandiya, Isroil konstitutsiyalari.
 
·Yumshoq konstitutsiyalar – bunday Konstitutsiyalar oddiy qonunlar 
kabi o‘zgartiriladi. Masalan, Buyuk Britaniya Konstitutsiyasiga 350ga 
yaqin qonunlar kiradi va oddiy tartibda o‘zgartiriladi.