Хамроев Халим Розикович "макроиктисодиёт"



Download 1,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/79
Sana18.07.2022
Hajmi1,57 Mb.
#819922
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   79
Bog'liq
makroiktisodiyot

11-МАВЗУ


Такрор ишлаб чикариш функцияси такрор ишлаб чикаришнинг 
мутаносиблигини, динамиклигини, баркарорлигининг зарурий шарти булган 
ишлаб чикариш ва молия фондларининг доиравий айланишини молиявий 
жихатдан таъминлаш ва унга хизмат килишдан иборат. 
Молиянинг таксимот функцияси яратилган миллий махсулотни тармоклар, 
сохалар, регионлар, уртасида таксимлаш ва кайта таксимлашдан иборатдир. 
Молиянинг рагбатлантириш функцияси, биринчидан, корхонада яратилган 
махсулотнинг кийматини таксимлаш жараенида содир булади, Иккинчидан, 
корхонанинг молия фондларини ташкил этиш ва сарфлаш механизмлари оркали 
содир булади. Икки холда хам молия ишлаб чикариш самарадорлигига кучли 
таъсир тади. 
Молия ишлаб чикариш , таксимот, истеъмол устидан назорат килиш учун 
хам фойдаланилади. 
Молия куйидаги гурух муносабатларини уз ичига олади:
а) давлат ва корхоналар уртасидаги молия муносабатлар (соликлар, субсидия
дотация…); 
б) корхоналар уртасидаги молия муносабатлар (хар хил ужалик шартномалари); 
в) корхоналар ва банклар уртасидаги молия муносабатлар (кредит , фоиз, 
дивиденд); 
г) корхона ичидаги (маъмурият билан ишловчи уртасида, корхона булимлари 
уртасида); 
д) хар хил даражадаги давлат органлари уртасидаги муносабатлар 
( масалан, вазирлик билан хокимлик…); 
е) давлат билан гражданлар уртасидаги муносабат ( соликлар , нафака, пенсия). 
Куйидаги молияларни ажратадилар: 
I.
корхона молияси; 
II.
давлат бюджети; 
III.
ижтимоий таъминот; 
IV.
нафака таъминоти; 
V.
сугурталаш ( давлат , медицина, хусусий) 
VI.
фойда келтирмайдиган жамоалар молияси. 
Мамлакатнинг молия тизими фискал федерализм принципи буйича ташкил 
этилган, яъни системанинг хар бир даражаси, булаги аник белгиланган уз 
функциясига эга, пул харакати алохида, бир иккинчисига аралашмайди. Албатта, 
бундай холатни ривожланган давлатларда кузатиш мумкин, колок давларда бу 
федерализм принциплари бузилиб туради. 
Молия сиѐсати - бу давлатнинг уз вазифаларини бажариш учун молия 
ресурсларини мобилизация килишга, таксимлашга, фойдаланишга каратилган чора 
- тадбирлардир. Молия сиѐсати биринчи навбатда иложи борича купрок молия 


ресурсларини ташкил этишга каратилган, чунки улар хар кандай узгартириш, кайта 
куришнинг моддий базасидир. Бунинг учун асосий курол давлат бюджетидир. 
 
2 - 
саволга
жавоб
Давлат бюджети – мамлакатнинг асосий молиявий планидир, у бутун молия 
тизимининг ядросини ташкил этади. Унинг бажарадиган асосий вазифаси – 
молиявий ресурслар ердамида самарали ривожланаетган иктисодиѐтни яратадиган 
шароитни килиш хамда давлат ахамиятидаги ижтимоий вазифаларни хал килиш. 
Бюджет сузи инглизча булиб, давлатнинг даромад ва харажатларини «езиш» 
маъносини билдиради. 
Давлат бюджети 2 еки 3 пагоналидир. Масалан АКШда уч пагонали: а) 
федерал; б) штат; в) мунициолитет, Узбекистонда 2 погонали: а) Республика ва б) 
махаллий бюджет.
Хозирги даврда мамлакат буйича яратилган ЯММ нинг 30 % и ( АКШ) дан 
70 % ( Швеция) гача давлат бюджети оркали кайта таксимланади. 
Давлат бюджети 2 кисмдан иборат: а) даромадлар ва б) харажатлар. 
Даромад статьялари :
1. Ахолидан олинадиган соликлар; 
2. Корхоналардан олинадиган соликлар; 
3. Товарлар бахосида катъий белгиланган хиссалар ( акциз, НДС …). 
4. Давлат кредити шаклида ахоли даромадларини жалб этиш (заем, 
облигация, лоторея). 
5. Давлат тадбиркорлигидан куриладиган даромад. 
6. Давлат мулкларини сотиш ва бошкалар. 
Харажат статьялари: 
1. Ижтимоий харажатларга ( ривожланган мамалакатларда бюджетнинг ярим 
маблаги шунга кетади), яъни нафака, стипендия, пенсия кабиларга . 
2. Бюджет томонидан молиялаштириш ( янги давлат корхоналари куриш, еки 
эскиларини модернизация килиш). 
3. Мамлакат мудофааси ( харбий техника, армия ). 
4. Фундаментал фанга. 
5.
Айрим корхоналарни бюджет томонидан куллаб – кувватлашга
(дотация, субсидия, масалан, «Дженерал моторз» 70 йилларда
15 млрд. доллар субсидия олган эди). 
5. Давлатни бошкаришни харажатлари. 
6. Давлатнинг ички ва ташки карзини тулашга ва бошкалар. 
Давлат бюджети дефицитсиз ва дефицитли булади. Буни алохида мавзуда 
куриб утамиз. 
Давлатнинг молия сиѐсати 4 концепцияни куриш мумкин: 


I.
Классик концепция. Бунда давлат иктисодиѐтга аралашмаслик, эркин 
ракобатни саклаш, молия ресурсларини факат давлатни бошкариш, харбий, 
ташки муносабатлар учун ишлатилган. Бу концепция 20 асрнинг 30 
йилларгача асосий булган. 
II.
Ж. М.Кейнс. концепцияси. Бу концепция йигирманчи арснинг 30 - 60 
йилларда кейнсчилик докторинасининг асосида ѐтар эди. Унинг асосий 
холатлари: 
А) кенгайтирилган асосий ишлаб чикаришнинг хамма мухим муаммоларини 
классиклар килгандек таклифни урганиш нуктаи назаридан эмас, балки талаб 
позициясидан хал килиш керак, чунки талаб ресурслар реализациясини таъминлаб 
беради; 
Б) капиталиктик иктисодиѐт тулик холда уз - узини тартибга сола олмайди. Мехнат 
ва капиталнинг ижтимоийлашуви шароитида давлатнинг аралашуви мукарардир. 
В) ортикча ишлаб чикариш иктисодий кризислари талабнинг етишмаслиги 
туфайли содир булади. Шунинг учун иктисодиѐтда мувозанат муаммосини талаб 
нуктаи назаридан хал килиш керак. Шу нуктаи назардан Кейнс «самарали 
талаб» терминини киритди. 
Г) Иктисодиѐтни тартибга солишнинг бош инструменти бюджет сиѐсатдир.
III.
Неоклассик синтез концепциячси. Буни Нобель мукофоти лауреатлари 
инглиз олими Дж. Хикс ва америкалик олим П.Самуэльсонлар киритганлар. 
Улар Кейнснинг фискализм гояларига пул омилини киритадилар, яъни пул – 
кредит сиѐсатини хам ишлатиш керак дейдилар. Самуэльсон ижтимоий товар 
категориясини 
киритади 
(давлат 
томонидан 
жамият 
аъзоларига 
етказиладиган товар ва хизматлар). Микродаражада давлат факат давлат 
харажатларини оптималлаштириш учун аралашиши керак. Бу концепция 
йигирманчи асрнинг 60 - 70 йилларда кенг кулланилди. 
IV.
Неоклассик концепция. Ривожланган мамлакатларнинг молия сиѐсатида 70 
йилларнинг охиридан кулланила бошланди. Бунинг асосий хусусиятлари: 
-
давлатнинг иктисодий ролини камайтириш; 
-
иктисодиѐтга иложи борича аралашмаслик; 
-
реприватизация; 
-
ракобат механизмини кучайтириш; 
-
асосий эътиборни талабдан таклифни оширишга каратилган; 
-
ишлаб чикаришни рагбатлантириш; 
-
миллий даромадни кайта таксимлашни (молия каналларидан) камайтириш; 
-
ижтимоий харажатларни камайтириш; 
-
соликларни камайтириш; 
-
бюджет дефицити билан курашиш; 


-
давлат инвестицияларини камайтириш; 
-
соглом молияни тиклаш, яъни хар йилги бюджет даромадлари билан 
харажатлари бир-бирига мос келсин. 

Download 1,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish