Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

an’anaviy,  tarixiy,  tarixiy-ijtimoiy, 
evristik, aralash, empirik, tarkibiy-funksional, madaniy, institut-
sional va developmentalistik yondashuvlar
. Qayd etishimiz kerak-
ki,  bu  bo‘linish  shartlidir  va  o‘zaro  istisno  qiluvchi  xarakterga  ega 
emas, mazkur tasnif u yoki bu muallif pozitsiyasi ustuvorliklarini aks 
ettirgan, xolos. 
Demak, 
an’anaviy-tarixiy  yondashuvda
  “xalqaro  tizim” 
tushunchasi  u  yoki  bu  mintaqadagi,  u  yoki  bu  davrdagi  davlatlar 
o‘rtasidagi  diplomatik  munosabatlarni  belgilash  uchun  qo‘llaniladi. 
Masalan,  1648  yilgi  Vestfal  shartnomasi  prinsiplariga  asoslangan 
XVII asrdagi Evropa tizimi, XIX asrda Evropa davlatlarining siyosiy 
muvozanat  tizimi  (“millatlarning  Evropa  konserti”);  1945-1989 
yillardagi  davlatlararo  global  ikki  qutbli  tizim.  Bunday  “panoram” 
yondashuvning  asosiy  kamchiligi  shundaki,  u  xalqaro  tizimlar 
(to‘g‘rirog‘ini  aytganda,  davlatlararo)  funksionallashuvi  qonuni-
yatlarini  qidirishga  qaratilmaydi,  odatda,  bosh  aktorlar  -  buyuk  der-
javalar  o‘rtasidagi  o‘zaro  munosbatlarni  bayon  qilish  bilan  chega-
ralanadi.  Bu  kamchilik  boshqa  olimlar  tomonidan  to‘ldirishga  hara-
kat qilingan. Masalan,