Халкаро савдо

антидемпинг ва жавоб тариқасидаги божларни олади. 
Тарифларга қарши далиллар:
- тарифлар иқтисодий ўсишни секинлаштиради; 
- тарифларнинг бир томонлама жорий этилиши кўп ҳолларда савдо 
урушларига олиб келади. Бу жаҳон савдоси ва халқаро иқтисодиётнинг 
барқарорлигига салбий таъсир кўрсатади; 
- тариф истеъмолчиларга нисбатан солиқ юкининг ошишига олиб келади. 
Чунки улар тариф туфайли импорт товарларини ва шунга ўхшаш маҳаллий 
товарларни янада юқори баҳоларда харид қилишга мажбур бўлишади; 
- импорт тарифи тўлов баланси муаммоларини мураккаблаштириш орқали 
мамлакат экспортига билвосита зарар етказади; 
- тариф иш билан бандликнинг умумий даражасини қисқаришига олиб 
келади. 
Тарифларни ҳимоя қилиш далиллари:
Божхона тарифларини ҳимоя қилиш далиллари унинг давлат савдо 
сиёсатининг воситаси сифатида ниҳоятда кўпдир. Ҳар бир мамлакат ўз маҳаллий 
шароитларига кўпроқ мос келадиган далилларга алоҳида эътиборни қаратади: 
- тариф – ёш тармоқларни ҳимоя қилиш воситасидир; 
- тариф-маҳаллий ишлаб чикаришни рағбатлантирувчи воситадир. Ушбу 
далил ривожланаётган мамлакатлар томонидан кенг фойдалинилади; 
- тариф - давлат бюджети даромадларининг муҳим манбаидир. 
4.3. Нотариф тўсиқлар 
 
Нотариф тўсиқлар уч гуруҳга ажратилади: 
1) Миллий ишлаб чиқаришнинг муайян бир сохасини иқтисодий ишлаб 
чиқарувчилардан мухофаза қилиш учун импортга бевосита чекловларнинг 
қўлланилиши: квоталар, лицензия, компенсацион йиғимлар, импорт 
депозитлари, хамда антидемпинг ва компенсацион божлар. 
2) Бевосита иқтисодий савдони чеклашга қаратилмаган, аммо ўхшаш 
натижаларни берувчи маъмурий чора-тадбирлар: техник ва санитар стандарт 

---

63 
нормалари, қадоқлаш ва маркировкаларга талаблар ва ҳ.к. 
3) Иқтисодий савдони чеклашга қаратилмаган, аммо шундай натижани 
берувчи бошқа чора-тадбирлар мажмуаси. 
Бундан ташқари нотариф тўсиқларини ишлаш механизмига қараб қўйидаги 
етти гуруҳга ажратиш мумкин: 
1) паратариф чора-тадбирлар; 
2) нарх назорати чора-тадбирлари; 
3) молиявий чора-тадбирлар; 
4) миқдорий назорат; 
5) автоматик лицензиялаш; 
6) давлат монополияси; 
7) техник тўсиқлар. 
Лицензия ва квоталар. Квота - бу муайян бир давр мобайнида миқдор ёки 
сумма кўринишида экспорт ва импорт хажмини чеклашга қаратилган нотариф 
чора-тадбирлар мажмуини ўз ичига олади. Агар белгиланган квота 0 га тенг 
бўлса, бу ҳолда унинг ўрнини экспорт ва импортга эмбарго эгаллайди. Квота 
амалдаги экспорт ва импорт хажмидан кўпроқ белгиланиши мумкин. Бу ҳолда 
квота чеклов вазифасини бажармай фақатгина назорат вазифасини бажаради. 
Экспортга квота белгилашдан танқис бўлган товарларнинг чиқиб кетишини
олдини олиш ҳамда сиёсий мақсадларга эришиш йўлида фойдаланилади. 
Импортга квота белгилаш эса миллий ишлаб чиқарувчиларни иқтисодий 
рақобатдан химоя қилиш, ишсизлик даражасини пасайтириш, тўлов балансини 
яхшилаш ва товарлар харакатини назорат қилишнинг энг мақбул йўлидир. 
Квотанинг энг кенг қўлланиладиган турларидан бири бўлиб тариф