Халкаро савдо

Ф
 қ 
Д
2 
 
-
Д
1
 
х 
100% 
Д
1
 
 
Бу ерда,
Д
1
- эркин савдо тизимида ички қўшилган қиймат; 
Д
2
- импортга бож белгилангандан кейинги ички қўшилган қиймат. 
Бизнинг мисолимизда Ф қ 60%. 
Энди давлатнинг матога нисбатан иккинчи божни белгилангандан кейинги 
ва уларнинг нархи 10% га ортган ҳолатни кўриб чиқайлик. Матога нисбатан 
қўшилган қийматнинг ошиши натижасида, костюм ишлаб чиқариш 70 долларга 
тушади, ҳақиқий протекциянинг даражаси эса 40% ни ташкил этади. 
Божхона божлари орқали бир соханинг мухофаза этилиши, бевосита бошқа 
соха товарларига ҳам таъсир этади. 
Божхона божлари қуйидаги мезонлар бўйича таснифланади: 
1. Товарнинг ҳаракат йўналишига қараб. Товарнинг ҳаракат йўналишига 
қараб импорт, экспорт ва транзит божларига бўлинади. 
2. Божнинг белгиланиши усулига қараб. Божнинг белгиланиши усулига 
қараб адвалор, специфик ва комбинациялашган божларга бўлинади. 
3. Бож ставкасига кўра. Ҳар бир давлат автоном равишда хеч қандай 

---

62 
келишувларисиз қонун хужжатларида кўрсатилган божхона тарифларининг 
биринчи устунида жойлашган максимал бож ставкаларини белгилашга ҳаракат 
қилади. Лекин, икки ва кўп томонлама келишувлар натижасида божхона 
тарифларининг иккинчи устунида жойлашган минимал бож ставкалари 
белгиланади. Бу божлар одатда конвенциал (келишилган) бўлади. Учинчи 
устунда эса преференциал, яъни иккинчи устундаги бож ставкаларидан паст 
бўлган божлар жойлашган. 
4. Божнинг йўналтирилганлигига қараб. Божнинг йўналтирилганлигига 
қараб божлар икки йўналишга, яъни преференциал ёки дискриминацион 
божларга бўлинади. Преференциал божлар муайян давлатда бирор бир 
товарнинг ишлаб чиқарилишига қулай муҳит яратиш учун минимал бож 
ставкаларининг яратилишидир. Дискриминацион бож ставкалари биринчи 
устундаги бож ставкаларидан юқори бўлиб, улар ўз ичига компенсацион,