Халцаро бобур фонди

БОБУРНОМА
217
м а ъ ш а бир т а а н к н и т а ш к и л эт ад и , бу 
ў тти з и к к и раттий булади. Б еш м а ъ ш а , 
я ъ н и бир м и сқ о л — қ и р қ р атти й га тенг. 
Ўн т ў р т т ў в л а б и р сер ҳ и с о б л а н а д и .
Қ и р қ сер, белгилаб қ ў й и л г а н и д е к , ҳамма 
ерда бир ботмон б у л ад и , ўн и к к и бот- 
мон бир м а ъ н и й г а тенг. Юз м аъ н и й н и
бир м ан й аса дейд и лар . Ж а в о ҳ и р ва мар- 
вар и д л а р н и т аан к д а ў л ча й д и л ар .
Ҳ инд х а л қ и саноқни ҳам ж у д а я х ш и
белгилаб олган. Юз м ин гни улар л а к деб, 
юз л а к н и к ар ў р деб атай ди л ар . Юз карўр 
арб деб н о м л ан ад и . Юз арбни карб, юз 
карбни н и й л , юз н и й л н и падам , юз па- 
д ам н и сан к деб б ел ги л аш ган . С ан оқнин г 
бундай б е л г и л а н и ш и Ҳ индустонда бой- 
л и к н и н г к у п л и г и г а дал о л атди р.
Ҳ инд у сто н х а л қ и н и н г к а т т а қисм и 
к о ф и р л а р д и р . Ҳ инд х а л қ и ко ф ир л арн и 
ҳ и н д у л а р деб а т а ш а д и . Ҳ и н д у л а р н и н г
к ў п ч и л и г и т а н о с у х и й б ў л а д и , я ъ н и
ў л га н д а н кей и н ж о н н и н г б о ш қа бирор 
тан а га к и р и ш и г а и ш о н ад и л ар . О милкор, 
и ж а р а г а о л у в ч и в а и ш л а б ч и қ а р у в -
ч и л а р н и н г ҳ ам м аси шу ҳ и н д у лар ди р .
Б изни нг вилоятларда фақат саҳролар- 
да кў ч м ан ч и л и к д а кун кўрадиган халқ- 
нинг қабила-қабила номлари бўлади. Бу 
е р д а в и л о я т ва қ и ш л о қ л а р д а я ш о в ч и
ўтроқ аҳолининг ҳам қабила-қабила ном- 
лари бор.
Б у юртда ҳ ар бир ҳ у н ар м ан д ота-бо- 
босидан қ о л га н касб н и ўрган иб , давом 
э т т и р ад и .
Ҳ и н д у с т о н у қ а д а р ч и р о й л и ў л к а
эмас. Элида ҳам ҳусн йўқ. М уомала ма- 
д ан и я т и , ўзаро мулоқот, борди-келди де- 
ган нарсаларни билм айдилар. Табъи, ид- 
р оки ва адаби й ў қ , кар ам ва мурувват- 
ни б ил м ай ди , ҳу нар ва и ш л ар и д а ҳисоб- 
китоб, тартиб, р е ж а ва гў н ия (тўгри бур- 
ч ак ) йўқ. Я х ш и от ва я х ш и ит учрам ай- 
ди. Я х ш и узум , я х ш и қовун ва я х ш и ме- 
валари йўқ, муз ва совуқ сув йўқ, бозор- 
л а р и д а я х ш и овқат ва я х ш и нон, ҳам- 
мом йўқ, мадраса йўқ, м аш ъ а л а , ш ам йў қ 
ва ш амдон йўқ. Ш ам ва м а ш ъ а л а ўрнига 
кўп ч и р к и н к и ш и л а р и бор, уларни „див- 
т и й “ дейдилар, чап қ ў л л ар и д а бир учоёқ- 
ни уш лаб турадилар. У чоёқнинг бир ёгоч 
оёғи учига ш ам доннинг бошидек келади- 
ган т ем и р м а ҳ к а м л а н г а н ; тем ир оёқча-
га бош б ар м о қд ек к е л а д и г а н йўғон пи- 
л и к н и у р а й д и л а р . Ўнг қ ў л л а р и д а теши- 
ги ни т о р а й т и р и б р о қ қ ў й г а н к ад и бўлиб, 
ундан ёғ т и з и л л а б т у ш а д и . Ҳ ар саф ар 
ф а т и л а н и ё г л а ш к е р а к бўлса, д ивти й- 
л ар ш у к а д и д а н ёғ ц у я д и л а р . К аттал а- 
рида бундай д и в т и й л а р д а н ю з - и к к и юз- 
тачаси б ўлади, ш ам ва м а ш ъ а л а ўрни- 
га ш у н и и ш л а т а д и л а р . П одш оҳ ва бек- 
л а р и н и н г к е ч а л а р и ш а м га э ҳ т и ё ж и бўл- 
са, м ан а ш у к и р -ч и р д и в т и й л а р бу чи- 
рогни к е л т и р и б , у л а р н и н г тепасид а уш- 
лаб т у р а д и л а р .
Ж а р ва ч у қ у р л и к л ар д ан оқиб ётади- 
ган дарё ва кўлларидан бошқа — боғ ва 
у й л а р и д а о қ ар су в л ар и й ў қ . У й л ар и д а 
тоза ҳаво, тартиб ва чирой йўқ. Оддий 
х а л қ ва м айда одам лари бутунлай ялан- 
ғоч ю радилар. Л а н гў т ад ек бир нарсани 
боғлаб ю радилар. Б унда к и н д и к д а н и к к и
қ ар и ч пастга к а л т а л ат т а осилиб тура- 
ди, бу осилган к а л т а л ат т ан и н г устидан 
я н а бир парча л атта оси лти р ил ад и. Лан- 
гўтан и н г боғини боғлаб, ўш а бир парча 
л а т т а н и и к к и оёқ о р аси д ан (б у ти д ан ) 
ў т к а з и б , м а ҳ к а м б о ғ л а ш а д и . А ё л л а р и
ж у д а уэун бир лунг — белбоғни боғлаб, 
я р м и н и б е л л а р и г а , я р м и н и б о ш л а р и га 
таш л а б олиш ад и.
Ҳиндустон ж у д а катта вилоят, унинг 
я х ш и ж о й л а р и ҳам бор. У ерда олтин 
ва к у м у ш ж у д а кўп. Ём ғи р м авсум ида 
ҳавоси ж у д а я х ш и бўлади. Б а ъ з а н бир 
к ун д а ўн, ўн беш ва й и гир м а м арта ём- 
ғир ёға д и ган в а қ т л а р ҳам бўлади. Ём- 
ғир пайти бирпасда сел келади, м у тлақо 
сув б ўлм аган ж о й л а р д а д ар ёл ар тошиб 
о қа бош лайди. П а ш а к а а л д а ёмгир ёғаёт- 
ган и д а ва ём ғирдан сўнг ҳано ж у д а я х ш и
б ў л ад и . Ҳ аво б о ш қ а п а й т л а р и б ундай 
м ў ъ т а д и л
ва л а т о ф а т л и бўлган эмас. 
К а м ч и л и ги ш у н д а к и , ҳаво ж у д а сернам 
бўлади.
П а ш а к а а л д а у е р л а р д а к ам о н отиб 
бўлм айди, ч у н к и тезда бузилади. Ёмғир 
ф а қ а т ёй гаги н а таъ сир этиб қ о л м ай д и , 
б ал ки зи р ҳ ва китоб, р ах т (асбоб-анжом, 
к и й и м -к е ч а к , сафар анж ом и) — ҳамма- 
сига н а м гар ч и л и к н и н г таъсири сезилади. 
И м о р а т л а р ҳам у з о қ т у р м а й д и . П аш а- 
каалдан бош қа қи ш ва ёз ойларида ҳам 
ҳаво я х ш и бўлади. Аммо ҳ ам и ш а ш имол