Халқ таълими ходимлари малакасини ошириш тизимини ислоҳ қилишнинг долзарб

Фойдаланилган адабиётлар 
1.
 
Дихтярь Алина Борисовна, Каштанова Екатерина Викторовна Культурный шок: 
его влияние на управление персоналом кросс-культурной организации // Вестник ГУУ. 
2013. №22. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/kulturnyy-shok-ego-vliyanie-na-upravlenie-
personalom-kross-kulturnoy-organizatsii (дата обращения: 23.04.2019); 
2.
 
Блинов А.О., Угрюмова Н.В. Менеджмент изменений: от хорошего к лучшему // 
Вестник УГНТУ. Наука, образование, экономика. Серия: Экономика . 2015. №2 (12). URL: 
https://cyberleninka.ru/article/n/menedzhment-izmeneniy-ot-horoshego-k-luchshemu 
(дата 
обращения: 23.04.2019); 
3.
 
Корсини, Р. Психологическая энциклопедия / Р. Корсини, А. Ауэрбах 
[Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://dic.academic.ru/contents. nsf/enc_psychology/ 
(дата обращения: 23.04.2019); 
4.
 
Ковалев Александр Иванович, Ковалев Василий Александрович Изменения и 
менеджмент // Вестник ЧелГУ. 2002. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article /n/izmeneniya-
i-menedzhment (дата обращения: 21.04.2019). 
Интернет сайтлари: 
http://www.psychologies.ru/glossary/24/shok/ 
http://azps.ru/articles/states/schok.html 
 
 

---

80 
 
 
 
 
 
ЗАМОНАВИЙ МАКТАБ РАҲБАРИНИНГ ЯНГИЧА ЁНДАШУВИ МАСАЛАЛАРИ 
 
Г.Ў.Аекеева –
Қорақалпоғистон Республикаси ХТХҚТМОҲМ катта ўқитувчиси 
 
Мамлакатимизда баркамол авлодни шакллантириш, ёшларни маънавий-ахлоқий ва 
жисмонан соғлом этиб тарбиялаш, уларни олиб борилаётган ислоҳотларнинг фаол 
иштирокчисига айлантиришга қаратилган чора-тадбирлар изчил амалга оширилмоқда. 
Жумладан, мактабгача таълимнинг замонавий тизими, 11 йиллик умумий ўрта 
таълим жорий қилинмоқда, замонавий олий таълим муассасалари ҳамда нуфузли 
хорижий университетларнинг филиаллари ташкил этилмоқда. 
Шу билан бирга, амалга оширилган ишларнинг таҳлили бу борада айрим 
масалаларга тўхтамоқчимиз. Хусусан: 
Нима учун замонавий умумий ўрта таълим мактабининг бошқарувига янгича 
ёндошувга зарурият туғилди
? Бунга сабабларимиз бор, бу: 
- Таълим муассасаларида яратилаётган шарт-шароитлар;
- Рақобатбардош битирувчиларга, яъни юқори малакали мутахассисларга бўлган 
эҳтиёж ва талабнинг ўсиб бориши;
- Илғор технологияларнинг кенг ўзлаштирилиши;
- Иқтисодиётдаги ижобий ўзгаришлар;
- Чет эл инвестициялари кўламининг кенгайиши; 
- Тадбиркорлик, кичик ва хусусий бизнеснинг ривожланиши; 
- Ўқувчиларнинг қобилиятлари ҳамда имкониятларига мувофиқ равишда таълимга 
табақалаштирилган ёндошувнинг жорий этилиши;
- Узлуксиз таълимнинг фан ва ишлаб чиқариш билан интеграциялашуви; 
- Таълим беришнинг илғор педагогик технологиялари асосида замонавий ўқув-
услубий мажмуаларнинг яратилиши.
Демак, таълим-тарбия жараёнига янгиликларни тадбиқ этишда йўл қўйилаётган 
камчиликлар ва мавжуд муаммоларни бартараф этиш 
янгича ёндашувни талаб қилади. 
Бугунги бошқарув 
услуби ноанъанавий, муаммолар учун энг мақбул ечимлар топиш, 
дадил ҳаракатлар, ташаббускорлик айни пайтда қатъиятликка асосланади. 
Бошқарув билимдонлик, омилкорлик, ижодкорлик, талабчанлик, инсонпарварлик ва 
изчиллик билан олиб борилиши зарур. 
Директорнинг мактабдаги мавқеини унинг лавозими ёки бошлиқларнинг қўллаб-
қувватлаши эмас, балки унинг ўз иши ва мактаб жамоасининг унга бўлган муносабати 
белгилайди. Обрў-эътиборли директор жамоанинг энг ҳурматли кишиси ва устозидир. 
Машҳур тадқиқотчи Жон П.Коттер раҳбар ўз ҳокимиятини ривожлантириши зарур, 
деб таъкиддайди. «Чунки раҳбарлар ўзларига бўйсунмайдиган айрим одамлар измида 
бўлади, иккинчидан, замонавий ташкилотларда ҳеч ким амалда уни фақат раҳбар бўлгани 
учунгина тан олмайди, унинг буйрукдарининг бетўхтов оқимига тўлиқ бўйсунмайди».

---

81 
Демак, таълим муассасаси раҳбари ҳамма нарсада адолатли бўлишга ҳаракат 
қилиши, ходимларга эътиборли муносабатда бўлиши, уларга самимий эътиборда бўлиши, 
ходимларнинг ҳар бири тўғрисида имкони борича кўпроқ билишга интилиши, уларнинг 
оиласи, қизиқишлари, муаммоларини билиши, улар тўғрисида норасмий суҳбатларда 
эслаб ўтиши, қийин дақиқаларда уларга ёрдам бериши ва қўллаб-қувватлаши лозим деб 
ўйлаймиз. 
Жон П.Коттернинг маслаҳатига қулоқ тутинг: «Ҳокимиятни, бошқаларга вақти-
вақти билан шахсий илтифот кўрсатиб, бурч туйғусини уйғотиш орқали кучайтириш 
мумкин. Баъзи одамлар улардан кўп куч-қувват ва вақт талаб қилмайдиган, лекин 
бошқалар юқори баҳолайдиган шахсий илтифот кўрсатишда катта қобилиятга эгадирлар». 
Замонавий мактаб раҳбар шахсига қуйидаги талаблар қўйилган: 
1. Стратегик режани тўғри ва мақсадли тузиш; 
2. Бошқарувда демократик, авторитар, либерал бошқарув кўринишларидан ўринли 
фойдаланиш; 
3. Бошқарув тамойилларига тўлиқ амал қилиш; 
4. Раҳбарнинг маънавий етуклиги; 
5. Кенг жамоатчилик билан ижодий ҳамкорликни йўлга қўйиш маҳорати;
6. Раҳбарнинг ҳуқуқий саводхонлиги; 
7. Таълим муассасаларида соғлом ижодий, ижтимоий, психологик муҳитни ярата 
олиш қобилияти; 
8. Жамоадаги ҳар бир шахснинг ақлий ва ижодий салоҳиятини намоён этишга 
шароит яратиш; 
9. Раҳбарлик услубларини вазиятга боғлай олиш; 
10. Бошқарувнинг инновацион технологияларини лойиҳалаштириш ва амалиётга 
татбиқ эта олиши. 
Раҳбарликнинг алоҳида мактаби йўқ. Раҳбар дегани, «етакчи» дегани, у кўп нарсани 
ҳаётдан, оддий одамлардан ўрганиши керак. 
Адабиётлар 
1. Аҳлидинов Р.Ш. Таълим бошқарувидан сабоқлар (ёҳуд профессор Рустам 
Аҳлидиновдан 10 жуфт соат дарс). -Т.: «А.Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий 
кутубхаси нашриёти», 2014 й. 
2.Йўлдошев Ж.Ғ, Усмонов С. Таълим менежменти.- Т., 2006 й.