Халқ таълими ходимлари малакасини ошириш тизимини ислоҳ қилишнинг долзарб

ХАЛҚ ТАЪЛИМИ ХОДИМЛАРИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШ ТИЗИМИДА 
АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ 
О.Б.Сапаров- 
Қорақалпоғистон Республикаси ХТХҚТМОҲМ катта ўқитувчиси 
 
Аннотация: Мақолада малака ошириш тизимида ахборот –комуникация 
технологияларини қўллаш билан ўқув-саморадорликни ошириш бўйича кўрсатмалар 
берилган.
Калит сўзлар: Ахборот, ахборотлаштириш, коммуникация.
XXI аср ахборотлашув асри. Ахборотлар инсон тафаккури ва фикрлаш қобилиятини 
қай даражада шаклланишига таъсир этувчи асосий омилдир. Шу сабабли замонавий 
цивилизациялашган жамиятнинг ҳозирги даврдаги ривожи ахборотлаштириш жараёни 
билан тавсифланади. 
Жамиятни ахборотлаштириш глобал ижтимоий жараён ва умумжамият ишлаб 
чиқариш соҳасида етакчи фаолият тури бўлиб замонавий микропроцессор ва компьютер 
техникалари ҳамда ахборот алмашинувида фойдаланиладиган бошқа турли хил техник 
воситалар ёрдамида ахборотларни йиғиш қайта ишлаш сақлаш узатиш ва фойдаланиш 
жараёнлари 
мажмуидир. 
Жамиятни 
ахбротлаштириш 
жараёнининг 
етакчи 
йуналишларидан бири таълимни ахборотлаштириш ҳисобланади. 
Таълимни ахборотлаштириш таълим соҳасини услубий амалий жиҳатдан замонавий 
ахборот коммуникация технологиялари ва техник воситалари билан таъминлаш ҳамда 
улардан самарали фойдаланиш асосида таълим тарбия жараёнининг психологик, 
педагогик мақсадларини амалга оширишга йўналтирилган жараёндир. Таълимни 
ахборотлаштириш таълим берувчи ва таълим олувчи фаолиятини интеллектуаллаштириш 
жараёни сифатида фақатгина замонавий ахборот коммуникация технологиялари асосида 
ривожланади. [1] 
Ҳозирда электрон таълимни ривожлантириш унинг самарадорлигини ошириш 
йўллари изланмоқда таълимда янги ахборот технологияларини жорий этиш таълим 
соҳасидаги ислоҳотларнинг диққат марказидан ўрин олган. Юқори малакали педагог 
кадрларга талаб ортиб бораётган ҳозирги шароитда тингловчиларни замонавий педагогик 
ва ахборот технологияларини яхши ўзлаштириб олган кадрлар сифатида шакллантириш 
талаб этилади. Бундай вазифаларни амалга ошириш мавжуд халқ таълими ходимлари 
малакасини ошириш тизимини мукаммаллаштириш уни электрон таълим талабларига мос 
ривожлантириш халқ таълими муассасаларида мутахассисликка оид фундаментал 
билимларни мустаҳкам эгаллашга йўналтиришни тақозо этади. Бундан кўзда тутилган 
асосий мақсад раҳбар ҳамда педагог кадрларнинг умумий дунёқараши ва касбий 
маҳоратини узлуксиз ошириш ва такомиллаштиришдан иборатдир. Раҳбар ходимлар 
тизимдаги янгиликлар бошқарув фаолияти асослари янги ахборот ва педагогик 
технологиялар билан танишадилар. 
Педагог кадрлар мутахассислиги яъни умумтаълим ва мутахассислик фанлари 
бўйича билимларини бойитадилар янги метод ва замонавий технологияларни 
ўрганадилар. Бинобарин, тизимдаги раҳбар ҳамда умумтаълим ва махсус фанлар 
ўқитувчиларининг малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш узлуксизлигини таъминлаш 
муҳим ижтимоий буюртма сифатида намоён бўлмоқда. Бу борада юзага келаётган 

---

213 
муаммоларнинг ечимини топишда малака ошириш шакллари ва таълимнинг оптимал 
мазмунини аниқлаштириш ҳамда малака ошириш ва қайта тайёрлашда замонавий 
педагогик ва ахборот технологиялар улар асосидаги инфраструктурани яратиш ва жорий 
этиш лозим бўлади. Малака ошириш курсларини тайёргарлига кўра қуйидаги 
йўналишларга бўлиш мумкин: [2]
I. Фанлар бўйича ихтисослаштирилган тайёргарлик. Ушбу курснинг мазмуни 
педагоглар томонидан фанлар бўйича махсус назарий билимлар ҳамда ривожлантирувчи 
таълим технологияларини эгаллашни назарда тутади. 
II. Умумтаълим ва ривожлантирувчи курслар. Ушбу курслар лойиҳалаш дастурлаш 
дарсларни таҳлил қилиш Интернет тармоғидан таълим ижодкорлик фаолияти ҳамда 
академик лицей ёки касб-ҳунар коллеж ўқувчилари билан ишлашда фойдаланиш 
масалаларини кўзда тутади.
III. Методик тайёргарлик. Мазкур курсларда педагогик фаолиятни дастурлаш 
дарсларни лойиҳалаш таҳлил қилиш таълимий ҳамкорлик ривожланишни ташхис қилиш 
педагог кадрлар томонидан билимларни ўзлаштиришни назорат ва таҳлил қилиш 
масалалари қараб чиқилади. Ушбу даража ўз олдига педагогик мақсадларни қуёдиган ва 
уларни амалга оширишнинг самарали йўлларини ишлаб чиқишга қодир педагогик 
фаолият субъектини шакллантиришга қаратилган бўлиб унинг натижаси сифатида дарс 
ишланмасини ишлаб чиқиш билан боғлиқ малака ишлари бажарилади. 
IV. Раҳбарлар бошқарув фаолиятини такомиллаштириш. Ушбу курснинг мазмуни 
халқ таълими муассасалари раҳбарларининг тизимдаги янгиликлар бошқарув фаолияти 
асослари янги ахборот ва педагогик технологияларини эгаллашларини назарда тутади. Иш 
шаклларининг вариативлиги маърузалар педагогик ўйинлар дарсларни лойиҳалаш 
дарсларни таҳлил қилиш видео тренинглар баҳслар гуруҳларда ишлаш орқали 
таъминланади. Педагог кадрлар масофавий малака ошириш жараёнида интенсив ўрганиш 
фаолиятига жалб этилиши билимларни эгаллаш билан чекланиб қолмасдан уларни ўз 
касбий фаолиятларида педагогик муаммоларни ҳал қилиш йўлида қўллашни ўрганишга 
эришишлари лозим. Малака оширишни ташқил қилишнинг мазкур тартиби халқ таълими 
ходимларининг тегишли билимларни эгаллаши ва қўллашга ўрганиши ўзларига зарур 
восита ҳамда ахборот манбаларини топа олиши улар билан ишлашни урганишига олиб 
келади. [3] 
Бугунги кунда сифатли таълим замирида замонавий муаллим шаклланади. Сифатли 
таълимнинг муҳим омиллардан бири малака ошириш муассасасини замонавий ахборот-
коммуникация технологиялари билан таъминлаш ва амалиётга қўллаш, ахборот етказиш 
жадаллигини таъминлаш, ўқитувчи шахси ва касбига қўйилаётган талаблар ижтимоий 
моҳиятининг кескин ошиб бориши, ўқитувчиларнинг кўп фаолиятлилигига асосланган 
ўқиб-билиш майдонини ташкил этиш маҳоратини эгаллашларига кенг йўл очиш, 
педагогик фаолият жараёнида ўқувчининг кўп фаолиятлилигига асосланган ўқув 
майдонини вужудга келтиришнинг дидактик имкониятларини пухта ўзлаштиришларига 
эришиш асосларини яратиш зарур. 
Хулоса қилиб шуни айтиш жоизки, малака ошириш тизимини замонавий ахборот-
коммуникация технологиялари базаси билан таъминлаш, ахборот хизматини йўлга қўйиш 
ва ундан оқилона фойдаланиш сифатли таълимни ҳамда замонавий ўқитувчини 
шакллантиришнинг муҳим омили ҳисобланади. Бу жараён таълим сифат-самарадорлигини 
таъминлаш билан биргаликда салоҳиятли, жаҳон ҳамжамиятида рақобатлаша оладиган 

---

214 
кадрларни этказиб беришда муҳим аҳамиятга эга. Ўқитишда замонавий педагогик 
технологиялар ва ютуқлардан кенг фойдаланиш, уларни таълим тизимига жорий қилиб 
бориш ҳамда ривожланган мамлакатларнинг тажрибаларини татбиқ қилиш муҳим аҳамият 
касб этади. Бугунги кунда таълим жараёнида интерфаол ва ахборот-коммуникация 
технологияларини қўллаш, глобал масштабдаги телекоммуникацион тармоқ билан 
боскичма-боскич тўлдириб бориш орқали таълим-тарбия мазмунини янги босқичга олиб 
чиқиш ҳамда таълим сифати ва самарадорлигини янада кўтаришни таъминлайди.