Хаиткариева сабохат хашимовнанинг ўзбекистон тарихи фанидан

3-Мавзу : Туркманистонда миллий матбуотнинг юзага келиши, Жадидлар матбуотининг биринчи даври (1906 йил-1917-йил феврал тўнтарилиши)
Режа :

1. 
   ХХ асрнинг бошларига келиб, дунёнинг бир қанча ҳудудларидаги ўзгаришлар шамоли Туркистонга ҳам етиб келди.
   
2. 
   Жадид матбуоти
   
3. 
   Туркистон минтақасидаги дастлабки демократик ҳукумат
   

ХХ асрнинг бошларига келиб, дунёнинг бир қанча ҳудудларидаги
ўзгаришлар шамоли Туркистонга ҳам етиб келди. ХИХ асрнинг охирларида ижтимоий-сиёсий-маърифий ҳаракат аввал Кавказ, Қрим, Татаристон каби ўлкаларда вужудга келган боиса, 1895-йиллардан бошлаб Туркистонда, Бухорою Хивада ҳам содир бўлди. Бу ҳаракат жадидчилик (арабчада “жа д ид ”со ъзи янги деган та они англатади) номи билан тарихга кирди. Ўзларини тараққийпарвар деб бу ҳаракат намояндалари Туркистон меҳнат аҳлини ижтимоий-сиёсий курашга тайёрлаш учун аввало улами саводхон қилиш мақсадида маърифий ишларга урғу беришди. Янги усул мактаблари очиб, дарсликлар яратишди. Лекин бу ишлар ҳали етарли эмасди. Улар ўз келажак мақсадлари Туркистон Мустақиллигига эришиш мақсадида бир қанча режалар белгилашди. Бунинг учун албатта халқнинг сиёсий онгини юксалтириш учун ишни газета ва жумаллар чоп этишдан бошлаш замратига тушинишди. Туркистонни ўз зулми остида ушлаб турган подшо Россиясининг барча кирдикорларини очиб ташлаш, халқни энг аввало чоризмга қарши курашга отлантириш учун уларга матбуот кераклиги кун тартибига қўйилди. Жадидчилик ҳаракатига ўша давминг етук зиёлилари бош-қош бўлдилар. Маҳмудхўжа Беҳбудию Абдуқодир Шукурий, Мунавварқорию Абдулла Авлоний, Фитрату Файзулла Хўжаев, Ҳамзаю Чўлпон ва бошқа миллат истиқболини оcйлашга ва шу йўлда барча қийинчиликларга чидаган ватандошлар юқорида айтганимиздек, ишни энг асосий вазифалардан бири газета - журнал яратишдан бошладилар.
ХХ аср биринчи ўн йиллигидаёқ уламинг о ъз матбуоти шаклланд
Шуни ҳам эътироф этиш керакки, жадидлар асосан газета ва журналлар таҳририятларида, ҳаваскор театр тмппалари теварагида тўпланишиб, ўзларининг асосий ғоялари ва мақсадлари йўлидаги ҳаракатларини таҳлил қилардилар. Улар нафақат матбуот орқали, балки ўз таъсирларини янги усул мактабларига ҳамда театрга катта эътибор қаратиб, халқни санъат орқали тарбиялашга, санъатнинг барча турларини юксалтириш орқали таъсир кўрсатишга интилдилар. Юқорида таъкидлаганимиздек, шаклланган миллий матбуот - жадид матбуоти пайдо бўИди.