H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

Ba’zi suyuqliklarning havo bilan chegarasidagi sirt tarangligi, erg/sm

2 

Suyuq 

modda 

Temperatura 

0

C 

Sirt 

taranglik 

Suyuq 

modda 

Temperatura 

0

C 

Sirt 

taranglik 

Simob 

20 

485 

Geksan 

20 

18,5 

Suv 

20 

72,75 

Oltin 

(suyuq) 

1200 

1120 

---

 

51 

Glitserin 

20 

66,0 

Qalay 

(suyuq) 

900 

510 

Etilenglikol 

20 

46,7 

Osh tuzi 

(suyuq) 

811 

113 

Etil spirti 

20 

21,6 

Geliy 

(suyuq) 

270 

0,24 

 

Termodinamikaning birinchi va ikkinchi qonunlariga muvofiq, sirt taranglik 

izobar potensialning, o’zgarmas temperatura, o’zgarmas bosim, o’zgarmas mollar 

soni va o’zgarmas zaryad bo’lgan taqdirdagi fazalararo sirtga nisbatan hosilasidir, 

ya’ni: 

1

,

,

)

(

n

P

T

S

G















                    (4) 

Qattiq jismlarning sirt tarangligi. Qattiq jismlarning sirt tarangligini faqat 

bevosita  usullar  bilan  aniqlana  oladi.  Qattiq  jismda  molekulalararo  tortilish 

kuchlari  suyuqlikdagi  molekulalararo  tortilish  kuchlaridan  ancha  ortiq  bo’lgani 

uchun  qattiq  jismlarning  sirt  tarangligi  kattaroq  qiymatlar  bilan  xarakterlanadi. 

Buni quyidagi jadvalda ko’rish mumkin. 

3-jadval 

Ba’zi kristall moddalarning sirt tarangligi, erg/sm

2

 

Modda 

Temperatura, 

0

C 

Sirt taranglik 

Kal’siy ftorid 

30 

2500 

Stronsiy sul’fat 

30 

1400 

Bariy sul’fat 

25 

1250 

Qo’rg’oshin ftorid 

25 

900 

Kumush xromat 

26 

575 

Kal’siy sul’fat 

30 

270 

Qo’rg’oshin iodid 

30 

130 

 

Tayanch iboralar 

Sirt  taranglik.  Ho’llanish.  Chet  burchak.  Gidrofil  va  gidrofob  sirtlar. 

Suyuqlik tomchisi. Tomchilarning yoyilishi. Sirt qavat. 

Savol va topshiriqlar 

1.  Sirt hodisalarning umumiy tavsifi nimadan iborat? 

2.  Sirt hodisalar qanday sinflarga bo’linadi? 

---

 

52 

3.  Sirt qavat qanday o’lchamlar bilan xarakterlanadi? 

4.  Solishtirma sirt nima? 

5.  Qattiq jism sirti suyuqlik sirtidan farq qiladimi? 

6.  Sirt taranglik nima va u qanday kattaliklarga ega? 

7.  Suyuq va qattiq moddalarning sirt tarangliklari birmi? 

Adabiyotlar 

1Axmedov K.S., Raximov X.R. Kolloid ximiya. – Toshkent.- O’zbekiston. – 1992. 

40-50 betlar. 

2.    Фридрихсберг  Д.  А.  Курс  коллоидной  химии.  –  Л.:  -  Химия.  –  1984.  –  с. 

51-62.  

3.  Воюцкий  С.С.  Курс  коллоидной  химии.  –М.:  -  Химия.  –  1964.  –  с.                       

133-136.