Х. М. Шеннаев Т. М. Баймуратов суғурта иши ўҚув қЎлланма

Суғуртанинг 
функциялари. 
Суғуртанинг ўзига хос функциялари унинг доимий 
такрорланиб турувчи қатор вазифаларида намоён
бўлади. Суғуртанинг функциялари (Сф) рискдан ҳимоя (РҲ), огоҳ этиш 
(ОЭ), инвестиция (И), жамғармачилик(Ж)дан, яъни: Сф=РҐ+ОЭ+И+Ж 
иборат бўлган бўлса, ХХI аср бошида унинг янги (ахборот бериш ва 
технологик (АТ) шунингдек, ривожланаётган давлатлар мисолида 
1
Қаранг: Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institute, Great Britain, 1993. 
p.1 b. 4. 
2
Қаранг: Ефимов С.Л. Энциклопедический словарь. Экономика и страхование. М.: Церих -ПЭЛ, 1996. I-Х, с. 347. 
3
Ўзбекистон Республикасининг «Суғурта фаолияти тўғрисида»ги Қонуни, 3-модда. 

---

8 
ижтимоий ҳимоя (ИҐ) каби фукциялари намоён бўлаётганлиги ҳақида ҳам 
фикр билдириш мумкин. Суғурта функцияларининг янги мажмуаси (1-
чизма) Сф=РҐ+ИҐ+ОЭ+И+Ж+АТ кабилардан иборат бўлиб қолди.
1-чизма. Суғурта функцияларининг мажмуаси 
Индивидуал суғурта доирасида ҳар бир шахс ўз эҳтиёжи ҳамда 
манфаатидан келиб чиқиб, суғурта шакли ва қоплама суммаси ҳажмини 
ихтиёрий асосда белгилайди. Шу ўринда, суғурта фаолиятининг ижтимоий 
ҳимоя функцияси яққол намоён бўлади.
Суғурта - молиявий таъминот воситаси сифатида мижозларнинг мол-
мулкини рисклардан ҳимоясини кафолатлаши орқали суғурталанувчининг 
ижтимоий-иқтисодий ҳимоясини таъминлайди.
Бизнинг назаримизда, бундай ҳимоя таъминланишида суғуртанинг 
рискдан ҳимоя функциясидан фарқли равишда ижтимоий ҳимоя функцияси 
мижоз учун аҳамиятлироқ саналади. Бу ҳолат ривожланаётган давлатларда 
фуқароларнинг жон бошига олаётган даромадлари нуқтаи назаридан келиб 
чиқиб, янги мулкларни сотиб олиш имкониятлари чекланганлиги сабабли, 
улар учун кўпроқ моҳият касб этиши билан изоҳланади.
Суғурта фаолиятининг талаб ва таклиф асосида ривож топиши, бир 
томондан, турли мулкчилик шаклларидаги суғурта ташкилотларининг 
фаолият кўрсатишлари учун зарурий шарт-шароитни яратса, иккинчи 
томондан, хўжалик субъектларининг мол-мулк ҳамда даромадларини
кутилмаган турли рисклардан ҳимоясини таъминлайди. Худди шундай 
асосга кўра, суғурта хизматига бўлган талабдан келиб чиқиб,
субъектларнинг қарорни қабул қилиш босқичлари (2-чизма) намоён 
бўлади. 
а) Суғуртага бўлган талабни аниқлаш. Субъектлар томонидан 
суғурта хизматига бўлган талаб хилма-хиллигига қарамасдан, улар ўртасида 
ўзаро умумийлик мавжуддир.
Бизнинг фикримизча, субъектларнинг мазкур талабларга бўлган 
эҳтиёж ва мақсадларидан келиб чиқиб, уларни қуйидагича гуруҳлаш 
мумкин: 
РИСКДАН 
ҲИМОЯ
ОГОҲ 
ЭТИШ 
ИНВЕСТИ-
ЦИЯ 
ЖАМҒА- 
РИШ