Х. М. Комилов, Ф. О. Пўлатова

-4
-10 
-5
см
2
/с 
га тенг.
 
Суюқликлар учун диффузия коэффициенти қуйидаги формула билан 
топилади.

T
B
D
c
/

(2.76) 
бу ерда: В
/
-коэффициент; 

-эритманинг динамик қовушқоқлик коэффициенти. 
Ҳарорат ошганда ковушкоклик камаяди, диффузион коэффициент Dс эса 
ошади.
Ҳароратни кўтариб, кристаллдаги ва атомларнинг тебраниш амплитудаси 
ва тезлигини оширсак, диффузия тезлиги кескин ошади. Масалан: 900-1000°С да 
углероднинг темирга диффузияси бир неча соатда кечади.
(2.71 ва 2.76) тенгламаларга асосан тўғри реакция тезлиги ҳарорат 
кўтарилиши билан ошиши керак. Лекин ишлаб чиқаришда бир неча сабабларга 
кўра ҳароратнинг ошиши мақсадга мувофиқ бўлмайди. Ҳамма қайтар, иссиқлик 
чиқиши билан борадиган 
(-

Н)
жараѐнларда ҳароратнинг кўтарилиши 
натижасида мувозанат константаси камайади. Бунда маҳсулот мувозанатли 
чиқиши 
камайади, 
ҳарорат 
кўтарилиши 
жараѐн 
кинетикаси 
унинг 
термадинамикасига қарши боради. Тўғри жараѐн тезлигининг ошиши мувозанат 
билан чегараланади (13-расм). Паст ҳароратда маҳсулот чиқиши (
х)
тўғри 
реакция тезлиги 

 
(k
1
) билан аниқланади, ҳарорат кўтарилиши билан ошади. 
Юқори ҳароратда қайтар жараѐн тезлиги 

2
(k
2
) 

1
га нисбатан кўпроқ ошади. 

---

73 
Шунда маҳсулот чиқиши 
х
0
, ҳарорат ошиши билан камаяди. Бу жараѐн учун: 

, 
Р
, 
С
А0
,С