Х. М. Комилов, Ф. О. Пўлатова

Камчилиги
: 1) Қаттиқ реагентларнинг майдаланиб кетишини юзага 
келтириши мумкин. 2) Аппаратлар эррозияси, коррозияси. 3) Керак бўлмайдиган 
қаттиқ заррачалар ва суюқлик томчиларининг реакторлардан чиқариб юборилиши 
қийин бўлади. 4) Энергиянинг сарф бўлиши идеал сиқиб чиқарувчи реакторларга 
қараганда кўпроқ бўлади. 
Шунинг учун реактор моделини танлашда ҳар доим уни ҳар томонлама 
таҳлил этиб, ўрганиб танлаш лозимдир.
2) Тўлиқ аралаштиргичли битталик ва реакторлар каскади.
Жараѐннинг ҳаракатлантирувчи кучи 

С реакторлар каскадида битталик 
реакторга кўра юқори бўлади. Қанчалик каскадлар сони ортиб борса 

С фарқи 
ҳам шунчалик ортиб боради. Агар каскадлар сонини чексиз десак, у ҳолда 
реакторлар каскадининг 

С идеал сиқиб чиқарувчи реакторлар 

С га тенглашиб 

---

93 
қолади. Каскадлар сони кам бўлганда жараѐн кинетикаси қуйидаги тенглама 
орқали ифодаланади:
ox
C
KV
G





(3.40) 
Каскадлар сони кўп бўлганда: m > 4
ўр
C
kmV
d
dG




(3.41) 
Бу ерда: 

- битта босқичнинг реакцион ҳажми; 

С
ох
-берилган босқичдаги 
жараѐннинг охирги ҳаракатлантирувчи кучи (аралаштиргичли реактор модели 
учун); 

С
ўр
- барча босқичлардаги жараѐннинг ўртача ҳаракатлантирувчи кучи 
(сиқиб чиқарувчи реактор модели учун); m – босқичлар (реактор) сони.
32-расмда қайтмас жараѐнлар учун айланиш даражасининг каскаддаги 
реакторлар сони учун k

га боғлиқлиги кўрсатилган. Расмдан кўриниб турибдики 
реакторлар сони қанчалик кўп бўлса берилган айланиш даражасида k

катталик 
кичкина бўлади, яъни системанинг реакцион хажми ҳам кам бўлади. 
3)Даврий (узлукли ва узлуксиз) ишлайдиган реакторлар. 
Даврий ишловчи реакторларда ҳар доим аралаштириш даражасига боғлиқ 
бўлмаган ҳолда вақт бўйича реагентлар концентрацияси,ҳарорат,босим ва тезлик 
константаси ўзгариб туради. Агар даврий ишловчи реактор тўлиқ аралаштириш 
режимида ишласа, у ҳолда керакли айланиш даражасига эришиш учун керак 
бўладиган вақт (

) ҳарактеристик тенгламадан топилади.
Чунки даврий реакторда реагентларни киритиш ва чиқариш учун вақт сарфи 
катта. Юклаш-кимѐвий жараѐн-маҳсулот олиш цикли даврий ишловчи 
реакторнинг ишлаш режими ҳисобланади. (32-расм).